بررسی وضعیت سرمایه های معیشت و پایداری آن ها در خانوارهای روستایی (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان دنا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج

2 دانشیار گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج

3 دانشیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان

چکیده

معیشت پایدار، در دهه­ی 1980، به­عنوان یک رویکرد جدید در مبحث توسعه­ ی روستایی و با هدف کاهش و ریشه کنی فقر روستایی مطرح شد. دستیابیبه معیشتپایدارروستایی،بدونتوجهبهدارایی­ هاوسرمایه­ های معیشتدرروستاهاامکان پذیر نمی­ باشد. بر این اساس هدف تحقیق حاضر، بررسی وضعیت سرمایه های معیشت و پایداری آن در بین خانوارهای روستایی بخش مرکزی شهرستان دنا بوده است. تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ چگونگی جمع‌آوری داده ­ها، غیر آزمایشی از نوع پیمایش بود. جامعه­ی آماری تحقیق 2500 سرپرست خانوارهای روستایی بخش مرکزی شهرستان دنا بودند که بر اساس جدول کرجسی و مورگان، اندازه­ی نمونه 300 خانوار تعیین و از طریق نمونه‌گیری تصادفی خوشه­ ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ­ها در این تحقیق، پرسشنامه­ ای ساختارمند و محقق ساخته بود که روایی صوری آن توسط گروهی از متخصصان رشته توسعه روستایی دانشگاه یاسوج و پایایی آن با محاسبه­ ی آلفا کرونباخ تأیید شد. نتایج تحقیق نشان داد که در بین 5 سرمایه ­ی معیشت، 3 سرمایه­ی اجتماعی، سرمایه­ ی انسانی و سرمایه­ ی فیزیکی از نظر پایداری در حد متوسط و 2 سرمایه ­ی مالی و طبیعی در وضعیت ناپایداری بالقوه (ضعیف) قرار دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing Livelihood Capitals and their Sustainability in Rural Households (the Case of the Central District of Dena County)

نویسندگان [English]

  • Zeynab Sharafi 1
  • Mehdi Nooripour 2
  • Esmaeil Karamidehkordi 3
1 Former Ph. D. Student, Department of Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj University
2 Associate Professor, Department of Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj University
3 Associate Professor, Department of Agricultural Extension, Communication & Rural Development, Faculty of Agriculture, University of Zanjan
چکیده [English]

The sustainable livelihood was introduced in the 1980 as a new approach of alleviating the rural poverty in rural development debate. Achieving sustainable rural livelihoods, regardless of livelihood assets in rural areas are not possible. Accordingly, this study aimed to assess sustainable livelihood capitals in rural households of the Central District of Dena County. This study was an applied research due to the aim of the study and non-experimental survey in terms of the method of collecting data. The statistical population consisted of 2500 rural households in the study area. The sample size was determined 300 ones based on the Krejcie and Morgan Table and were selected through cluster random sampling. The data was collected by a structured researcher-made questionnaire which its validity was confirmed by a group of rural development experts in Yasouj university and its reliability was also confirmed by calculating Cronbach's alpha. The results showed that among the five livelihood capitals, three capitals including social capital, human capital and physical capital were at average level in terms of sustainability and two capitals including financial capital and natural capital were at potential in sustainability (poor) level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Livelihood Capitals
  • Livelihood Sustainability
  • Rural Household
  • Dena County
شهرکی، م. (1393). بررسی جایگاه کشاورزی چند کارکردی در معیشت پایدار روستایی: مطالعه­ی موردی آبزی پروران شهرستان زاهدان. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه یاسوج.
شیخ حسنی، غ. ح.، و مهمان‌دوست، ف. (1389). نقش مشارکت اجتماعی و اقتصادی روستاییان در طرح­های عمران روستایی مطالعه­ی موردی: دهستان نساء. مجله جغرافیاییسرزمین، سال 7، شماره 28، صص 124-109.
صادق زاده، م.، الهیاری م. ص.، و انصاری، م. ح. (1393). تحلیل سطوح دارایی‏های پایداری نظام شالیکاری شهرستان رشت. مجله راهبردهای توسعه روستایی، سال 1، شماره2، صص 70-55.
عبدالله زاده، غ. ح.، صالحی، خ.، شریف‌زاده، م. ش.، و خواجه شاهکوهی، ع. (1394). بررسی تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار   روستایی در استان گلستان. مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال 4، شماره 15، صص 169-148.
علی پور، پ.، زاهدی، م. ج.، و شیانی، م. (1388). اعتماد و مشارکت (بررسی رابطه­ی اعتماد و مشارکت اجتماعی در شهر تهران). مجله جامعه شناسی ایران، سال 10، شماره 2، صص 135-109.
قاسمی، و.، ادیبی سده، م.، آذربایجانی، ک.، و توکلی، خ. (1389). رابطه­ی سرمایه­ی اجتماعی با توسعه­ی اقتصادی. مجله رفاه اجتماعی، سال 10، شماره36، صص 60-27.
قدیری معصوم، م.، رضوانی، م. ر.، جمعه پور، م.، و باغیانی، ح. ر. (1394). سطح‌بندی سرمایه­های معیشت در روستاهای گردشگری کوهستانی مورد: دهستان بالا طالقان در شهرستان طالقان. مجله اقتصادفضاوتوسعهروستایی، سال 4، شماره 12، صص 18-1.
کرمی، آ.، و عبدشاهی، ع. (1390)، رتبه‌بندی توسعه‌یافتگی مناطق روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد به روش فازی. مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی، سال 3، شماره 3، صص 136-117.
کرمی، آ.، نوری، م.، و موسوی، ن. ا. (1395)، ارزیابی و رتبه‌بندی توسعه­ی کشاورزی شهرستان­های استان کهگیلویه و بویراحمد. مجله اقتصادکشاورزی، سال 10، شماره 4، 138-119.
کرمی دهکردی، ا.، و انصاری، ا. (1391). تأثیر طرح­های مرتع‌داری و آبخیزداری بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی در شهرستان زنجان. مجله فن‌آوری‌های نوین کشاورزی (ویژه­ی ترویج و آموزش کشاورزی)، سال 5، شماره 2، صص 136-107.
گل شیری اصفهانی، ز.، خادمی، ح.، صدیقی، ر.، و تازه، م. (1388). تأثیر انسجام اجتماعی بر میزان مشارکت روستاییان: مطالعه‏ی موردی بخش گندمان، شهرستان بروجن. مجله روستا و توسعه، سال 12، شماره 1، صص ۱6۷-147.
مطیعی لنگرودی، س. ح.، قدیری معصوم، م.، رضوانی، م. ر.، نظری، ع. ا.، و صحنه، ب. (1390). تأثیر بازگشت مهاجران به روستاها در بهبود معیشت ساکنان (مطالعه‏ی موردی: شهرستان آق‌قلا). مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 78، صص 83-76.
منتظری، ع.، گشتاسبی، آ.، و وحدانی نیا، م. س. (1384). ترجمه، تعیین پایایی و روایی گونه فارسی پرسشنامه SF-36. مجله پایش، سال 5، شماره 1، صص 56-49.
نوروزی، م.، و حیاتی، د. (1394). سازه­های مؤثر بر معیشت پایدار روستایی از دیدگاه کشاورزان استان کرمانشاه. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 11، شماره 1، صص 144-127.
نوری پور،م.، و نوری، م. (1391). تحلیل نقش سرمایه­ی اجتماعی در مشارکت آب بران شبکه آبیاری و زه کشی: مورد دشت لیشتر. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 8، شماره 1، صص 71-53.
ودادی، ا. (1390). تحلیل آسیب‌پذیری کشاورزان سبزی و صیفی‌کار با استفاده از چارچوب معیشت­های روستایی پایدار: مطالعه­ی موردی شهرستان اسدآباد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان.
یدالهی فارسی، ج.، و رضوی، س. م. (1391). نقش سرمایه­ی اجتماعی و سرمایه­ی انسانی در کارآفرینی جوانان در روستاهای بخش کربال. مجله پژوهش­هایجغرافیایانسانی، شماره 79، صص 115-103.
Bhandari, P.B. (2013). Rural livelihood change? Household capital, community resources and livelihood transition. Journal of Rural Studies, 32, 126-136.
Fang, Y., Fan, J., Shenc, M., and Song, M. (2014). Sensitivity of livelihood strategy to livelihood capital in mountainareas: Empirical analysis based on different settlements in the upperreaches of the Minjiang River, China. Ecological Indicators, 38, 225-235.
Hua, X., Yan, J., and Zhang, Y. (2017). Evaluating the role of livelihood assets in suitable livelihood strategies: Protocol for anti-poverty policy in the Eastern Tibetan Plateau, China. Ecological Indicators, 78, 62-74.
Kollmair, M., and Gamper. S. (2002). The sustainable livelihoods approach. Integrated Training Course of National Center of Competence in Research (NCCR) North-South Aeschiried, University of Zurich, Switzerland.
Krejcie, R.V., and Morgan, D.W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30, 607-610.
Motsholapheko, M.R., Kgathi, D.L. and Vanderpost, C. (2011). Rural livelihoods and household adaptation to extreme flooding in the Okavango Delta, Botswana. Physics and Chemistry of the Earth, 36, 984-995.
Soini, E. (2005). Livelihood capital, strategies and outcomes in the Taita hills of Kenya. World Agroforestry Centre (ICRAF) Working Paper No. 8. Nairobi, Kenya: World Agroforestry Centre.
Udayakumara, E.P.N., and Shrestha, R.P. (2011). Assessing livelihood for improvement: Samanalawewa reservoir environs, Sri Lanka. International Journal of Sustainable Development and World Ecology, 4(18), 366-376.