امروزه پرداختن به مسأله پایداری بهویژه در عرصهی کشاورزی و نظامهای زراعی، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در این میان نقش برنامههای ترویجی بهعنوان یکی از فاکتورهای مهم، انکارناپذیر میباشد. لذا هدف کلی پژوهش حاضر، بررسی رابطهی برنامههای ترویجی ارائه شده و پایداری اراضی تحت کشت گندم آبی و دیم میباشد که در آن از تکنیک پیمایش و روش نمونهگیری طبقهبندی شده چند مرحلهای برای انتخاب 300 نفر از کشاورزان شهرستان کرمانشاه بهره گرفته شد. همچنین با پرسشنامهای که روایی آن توسط اساتید و کارشناسان و پایایی آن با استفاده از مطالعه مقدماتی و محاسبه آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت نسبت به جمعآوری دادهها اقدام گردید. یافتههای به دست آمده نشان داد میزان استفاده کشاورزان از برنامهها و خدمات آموزشی-ترویجی در هر دو نوع سیستم کشت (آبی و دیم) از میانگین پایینی برخوردار میباشد و این در حالی است که رابطه مثبت و معناداری بین میزان بهرهمندی از برنامهها و خدمات آموزشی-ترویجی با ابعاد سهگانه پایداری به دست آمد. بنابراین پیشنهاد میشود افزایش کارآیی و اثربخشی برنامههای ترویجی، استفاده از روشهای متنوع آموزشی متناسب با نیازها و تحصیلات کشاورزان، مورد توجه دستاندرکاران طراحی و اجرای برنامههای ترویجی قرار گیرد.
Considering the potential of agricultural extension programs on promoting sustainable knowledge and practices, the main aim of this survey research was to explore the impact of agricultural extension programs on the sustainability of irrigated and rain fed wheat production systems. A survey was conducted using a multi-stage stratified random sample of 300 farmers of Kermanshah County. A semi-structured questionnaire was designed to collect data. Despite the rather low use of the extension programs and services by farmers the findings revealed the importance of extension services as a predictor of sustainability of both irrigated and rain fed wheat production systems. There were a positive significant relationship between extension services and the three dimensions of sustainability. Improving the effectiveness and efficiency of extension programs are recommended as means of achieving sustainability.