مدل‏ سازی ساختاری و تبیین علی رضایت‌مندی جوامع روستایی از کیفیت زندگی: مورد مطالعه روستاهای شهرستان آران و بیدگل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه جغرافیا و اکوتوریسم، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

2 استاد گروه جغرافیا و اکوتوریسم، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

3 دانش ‏آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

چکیده

یکی از شاخص ­های مهم در برنامه ­ریزی مناطق سکونتگاهی، توجه به کیفیت زندگی ساکنان است. چراکه رشد و بهبود کیفیت زندگی بر سایر ابعاد توسعه در شهرها و روستاها تأثیرگذار است و مسیر پیشرفت و ترقی را هموار­تر می­ سازد. بررسی میزان رضایت­مندی ساکنان از محیط زندگی می­تواند به ارزیابی سیاست ­ها، رتبه‌بندی مکان ­ها و تدوین استراتژی های مدیریت و برنامه ­ریزی شهری و روستایی کمک کند. پژوهش حاضر، به شناسایی ابعاد و ارزیابی میزان رضایت­مندی ساکنان روستاهای محمدآباد، عل ­ آباد و یزدل در شهرستان آران و بیدگل پرداخته است. حجم نمونه پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 291 نفر برآورد گردید. ابزار اصلی گردآوری داده ­ها پرسشنامه محقق ساخته است و تجزیه‌ و تحلیل‌های آماری و مدل ­سازی معادلات ساختاری در محیط نرم‌افزارهای AMOS و SPSS انجام شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده ­ها و مشخص کردن وضعیت شاخص ­های کیفیت زندگی، از آزمون تی تک نمونه­ ای استفاده گردید. نتایج آزمون تی‌استیودنت نشان داد که وضعیت شاخص اجتماعی نامطلوب بوده است. کیفیت اقتصادی در وضعیت نیمه مطلوب و شاخص ­های کالبدی، خدماتی و محیطی در وضعیت مطلوب قرار دارند. همچنین، ﺟﻬﺖ شناسایی و ارزیابی مؤلفه ­های کیفیت زندگی از ﻣﺪلﺳﺎزی ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﺎﺧﺘﺎری اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﯾﺪ. نتایج مدل ساختاری عاملی مرتبه دوم نشان داد، اهمیت دادن به شاخص ­های اجتماعی در روستاهای مورد مطالعه باعث بالارفتن کیفیت زندگی به میزان 0/85، شاخص اقتصادی به میزان 0/83، شاخص کالبدی 0/70، شاخص خدماتی0/26 و شاخص محیطی به میزان0/23 می ­گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Structural Modeling and Causal Explanation of Rural Communities Satisfaction towards Their Quality of Life: The Case of Aran-Bidgol County

نویسندگان [English]

  • s kiani salmi 1
  • M Shaterian 2
  • A dehghan 3
1 Assistant Professor, Department of Geography and Ecotourism, Faculty of Natural Resource and Earth Scince, University of Kashan, Kashan, Iran.
2 Professor, Department of Geography and ecotourism, Faculty of Natural Resource and Earth Scince, University of Kashan, Kashan, Iran.
3 M. A. Student of Geography and Urban Planning University of Kashan. Kashan, Iran.
چکیده [English]

One of the important indicators in urban planning is the attention to the quality of life of the citizens. Because, growth and improvement of the quality of life affect other dimensions of development in the cities and villages and it paves the way for development and progress. Assessing the residents' satisfaction with the living environment can help assess the policies, rankings of places, and formulate strategies for urban and rural planning and management. Present research studied the satisfaction of residents of Mohammad Abad, Ali-Abad, and Yazdel villages in Aran-Bidgol district. The sample size of the study was 291 villagers. The main data collection tool was a researcher-made questionnaire and the statistical analyses and structural equation modeling have been done using AMOS and SPSS software. A single-sample T test was used to analyze the data and determine the status of quality of life indicators. T-test results showed that the social, economic quality, and physical-environmental and service-related indicators are at un-desirable, semi-desirable, and desirable levels, respectively. Structural equation modeling was also used to assess the components of quality of life. The results of the second-order confirmatory factor analysis indicated that paying attention to the social indicator in the studied villages might increase the life quality, economic, physical, service, and environmental indices by 0.87%, 0.82%, 0.77%, 0.26%, and 0.23%, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Satisfaction
  • Quality of Life
  • Structural Equation Modeling
ابراهیم­زاده، ع.، آهار، ح.، طهماسبی، ف.، منوچهری، ا.، و شهناز، ع. ا. (1393). تحلیل کیفیت زندگی در دو بافت جدید و قدیم شهر مراغه با بهره­گیری از مدل الکترو آنتروپی. مجله آمایش محیط دانشگاه آزاد ملایر، سال 6، شماره 26، صص 18-1.
احمدوند، م.، هدایتی نیا، س.، و عبداللهی، خ. (1391). بررسی تأثیر رفاه و سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در مناطق روستایی شهرستان بویراحمد. مجلهپژوهشوبرنامه‌ریزیروستایی، شماره 2، صص 112-89.
امینی، ع.، صادقیان، ف.، و زاهدی، ط. (1396). مدل‌سازی ساختاری و تبیین علی ارزیابی جوامع روستایی از کیفیت زندگی و عوامل مؤثر بر آن، جامعه‌شناسی کاربردی، سال 28، شماره 65، صص 112-87.
بدری، س.ع.، رضوانی، م.ر.، و قرنجیک، م. (1392). سنجش شاخص‌های ذهنی کیفیت زندگی در نواحی روستایی مطالعه موردی: دهستان جعفربای جنوبی شهرستان ترکمن. مجله جغرافیاوبرنامه‌ریزیمحیطی، سال 24، شماره 50، شماره 2، صص 74-53.
بریمانی، ف.، جعفری، م.، و بلوچی، ع. (1393). بررسی و تحلیل میزان رضایتمندی ساکنان روستایی از کیفیت زندگی (مطالعه موردی: دهستان مهبان شهرستان نیکشهر). فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی اهر، سال 14، شماره 46، صص 127-109.
پورطاهری، م.، رکن‌الدین افتخاری، ع.، و حسینی، ن. (1390). نقش میراث فرهنگی در کیفیت زندگی ساکنان روستایی بخش مرکزی شهرستان لامرد. فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، سال 11، شماره 33، صص 100-83.
جمینی، د.، صفری علی اکبری، م.، صالحی کاخکی، م.، علی پور، خ.، و ذوالفقاری، ا. (1396). توزیع فضایی کیفیت زندگی و شناسایی تعیین‌کننده‌های آن در سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان روانسر، استان کرمانشاه). مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 28، شماره 2، صص 78-57.
جمعه‌پور، م.، و رشنودی، ب. (1390). بررسی نقش شهرهای کوچک در توسعه مناطق روستایی با تأکید بر کیفیت زندگی. فصلنامه توسعه روستایی، دوره 3، شماره 1، صص 64-45.
خاتون­آبادی، ا.، صابری، ز.، و ابراهیمی، م. (1390). میزان رضایت­مندی ساکنان از کیفیت محیط مسکونی: مطالعه موردی روستا شهر عاشق‌آباد. فصلنامه روستا و توسعه، سال 14، شماره 1، صص 99-83.
دیوسالار، ا.، تقوی، م.، و پایدار، ا. (1391). سنجش کیفیت زندگی روستایی از بعد اجتماعی با بهره‌گیری و مقایسه از مدل‌های تشابه به حل ایدئال (TOpsis) و تکنیک بردار ویژه (TEV) مطالعه موردی: دهستان میانکاله بهشهر. مجله نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال 4، شماره 4، صص 66-51.
دانایی، ع.، ولی شریعت پناهی، م.، و مهدوی، م. (1396) تحلیل نقش شاخص‌های (اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی و کالبدی)کیفیت زندگی در توسعه پایدار روستایی (مطالعه موردی: دهستان بهمئی گرمسیری، شهرستان بهمئی از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد). فصلنامه جغرافیایی سرزمین، دوره 14، شماره 53، صص 92-71.
رکن‌الدین افتخاری، ع.، فتاحی، ا.، و حاجی پور، م. (1390). ارزیابی کیفیت زندگی در مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان دلفان. مجله پژوهش‌های روستایی، سال 2، شماره 2، صص 94-69.
رضوانی، م.، بدری، س.، سپهوند، ف.، و اکبریان رونیزی، س. (1391). گردشگری خانه‌های دوم و اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی،مطالعه موردی: بخش رودبار قصران. فصلنامهمطالعاتوپژوهش‌هایشهریمنطقه‌ای، شماره 13، صص 40-23.
رضوانی، م.، و منصوریان، ح. (1387). سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص­ها، مدل­ها و ارائه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی. فصلنامه روستا و توسعه، سال 11، شماره 3، صص 29-1.
سالاری، ف.، حیدری مقدم، م.، سبحانی، ن.، و عارفی، ا. (1392). بررسی مؤلفه‌های کیفیت زندگی در فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر لامرد). دو فصلنامه پژوهش‌های منظر شهر، سال 1، شماره 2، صص 91-53.
شاهرخی ساردو، ص.، نوری­پور، م.، و پدرام، پ. (1394). ارزیابی کیفیت زندگی مناطق روستایی با استفاده از تاکسونومی عددی (مورد مطالعه: ده­ستان اسفندقه، شهرستان جیرفت). مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 11، شماره 2، صص 47-31.
شریف‌زاده، م.، و عبدالله زاده، غ. (1396). ارزیابی تطبیقی پایداری کسب و کارهای کارآفرینانه کشاورزی و نظام‌های متعارف تولید کشاورزی در استان گلستان. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 13، شماره 2، صص 20-1.
شریفی، ز.، نوری‌پور، م.، و کرمی دهکردی، ا. (1396). بررسی وضعیت سرمایه­های معیشت و پایداری آن‌ها در خانوارهای روستایی (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان دنا). مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 13، شماره 2، صص 70-51.
علی­زاده، ت.، و علی­زاده، ج. (1392). ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی از دیدگاه ساکنین (مطالعه موردی: روستاهای دهستان اصلاندوز واقع در استان اردبیل). نشریه مسکن و محیط روستا، دوره 32، شماره 144، صص 74-59.
عنابستانی، ع.، روستا، م.، محمدی، س.، و رفیعیان، س. (1394). تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های روستایی (نمونه: بخش سیمکان شهرستان جهرم). فصلنامهبرنامه­ریزیمنطقه‌ای، سال 5، شماره 18، صص 100-85.
علی بیگی، ج.، و قاسمی، ی. (1394). تأثیر گردشگری مذهبی بر کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی خانوارهای روستایی(مطالعه موردی: روستای بردی؛ شهرستان دهلران). دو فصلنامهمطالعاتاجتماعیگردشگری، سال 3، شماره 6، صص 116-87.
عنابستانی، ع.، محمودی، ح.، و سربرقی طرقبه، ت. (1395). بررسی تأثیر کیفیت زندگی روستاییان بر ارتقای کیفیت مسکن روستایی) مطالعه موردی: بخش شاندیز، شهرستان بینالود). مجله برنامه‌ریزی فضایی، دوره 6، شماره 1، صص 20-1.
علوی، م. (1392). مدل‌یابی معادلات ساختاری در پژوهش‌های مرتبط با آموزش علوم سلامت: معرفی روش و کاربرد آن. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، دوره6، شماره 16، صص 530-519.
کیانی سلمی، ص.، و بسحاق، م. (1396). تبیین اثرات جشنواره گلاب‏گیری از دید ساکنان محلی. فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، سال 11، شماره 24، صص 92-65.
گراوندی، ش.، و پاپ زن، ع. (1392). واکاوی رضامندی زنان روستایی شهرستان هرسین از کیفیت زندگی خود. مجله زن و جامعه (جامعه‌شناسی زنان)، دوره4، شماره 4، صص 84-71.
کوچکی­نژاد، ف.، رمضان­زاده لبسوئی، م.، معصوم­پور سماکوش، ج.، و فتاحی، ا. (1390). بررسی و سنجش کیفیت زندگی در نواحی روستایی بخش مرکزی شهرستان کرمانشاه. مجله چشم­انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، سال 6، شماره 14، صص 138-120.
کاظمی، ر.، یعقوبی، ج.، و نعیمی، ا. (1397). تحلیل تأثیر سرمایه اجتماعی بر روی توانمندسازی روانشناختی زنان روستایی شهرستان سلماس. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 14، شماره 2، صص 159-143.
قادر مرزی، ح.، جمینی، د.، و جمشیدی، ع. (1395). توزیع فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه های روستایی شهرستان روانسر. مجله مسکن و محیط روستا، دوره 2، شماره 2، صص 108-93.
- قالیباف، م.، روستایی، م.، رمضانزاده لسبویی، م.، و طاهری، م. (1390). ارزیابی کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: محله یافت­آباد). فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید سال نهم، شماره 31، صص 53-33.
محمودی، ع. (1390). تحلیل تطبیقی شاخص­های کیفیت زندگی در محلات فرسوده درون شهری نمونه موردی: محله­های خانی­آباد و شوش منطقه 12 شهر تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی) گرایش برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، دانشگاه تربیت مدرس.
مختاری، م.، و نظری، ج. (1389). جامعه‌شناسی کیفیت زندگی. تهران: جامعه شناسان.
میرزاییان، ب.، رحمانی، ب.، رضویان، م.، و فرجی‌راد، ع. (1395). سنجش کیفیت زندگی در سکونت‌گاه‌های روستایی (مورد: بخش مرکزی اسلام‌آباد غرب). نشریه جغرافیایی سرزمین، دوره 13، شماره 49، صص 11-1.
محمدی استادکلایه، ا.، مطیعی لنگرودی، س.، رضوانی، م.، و قدیری معصوم، م. (1392). ارزیابی اثرات الگوهای راهبرد اسکان مجدد پس از بلایای طبیعی بر کیفیت زندگی روستایی (مطالعه موردی: روستاهای جابجا شده شرق استان گلستان). مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 4، صص 50-37.
محمدی، س.، طبیب نیا، س.ه.، تابا، ب.، و داوودی، آ. (1396). تحلیل اثرات اجرای طرح‌های هادی روستایی در بهبود کیفیت زندگی روستائیان (مطالعه موردی: روستاهای بخش خاوه میرآباد شهرستان مریوان). مجله فصلنامه مطالعات کالبدی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 12، شماره2، صص 411-391.
- محمدی یگانه، ب.، نباتی، ع.، و چراغی، م. (1390). تعیین اثرات اجرای طرح‌های هادی بر بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان کرانی: شهرستان بیجار). مجله مسکن و محیط روستا، شماره 139، صص 112-99.
نجات، س. ( 1387). کیفیت زندگی و اندازه‌گیری آن. مجله اپیدمیولوژی ایران، دوره 4 ، شماره 2 ، صص 62 ـ 57.
 
Adewumi, I., Badiora, O., and Abiola, B. (2017). Quality of life (QoL) of rural Dwellers in Nigeria: A subjective assessment of residents of Ikeji-Arakeji, Osun-State. Annals of Ecology and Environmental Science, 1(1), 69-75.
Campbell, A., Converse, P., and Rodgers, W. (1976). The quality of American life: Perceptions, evaluations and satisfactions. New York: Sage.
Das, D. (2008). Urban quality of life: A case study of Guwahati. Social  Indicators Research, 88, 297-310. Available at: <https://link.springer.com/article/10.1007/s11205-007-9191-6>.
Diener, E., Suh, EM., Lucas, R. E., Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychol Bull, 2(125), 276-302.
Gillivray, M. (2007). Human well-being. Concept and Measurement. New York: Palgrave MacMillan.
Hayati, D.; Karami, E., and Slee, B. (2006). Combining qualitative and quantitative methods in the measurement of rural poverty: The case of Iran. Social indicators research, 75, 361-349.
Iacobucci, D. (2009). Structural equations modeling: Fit indices, sample size, and advanced topics. Journal of Consumer Psychology, 1(20), 90-98.
Javaheri, F., Seraj, S., and Rahmani, R. (2010). Analysis influencing employee on their quality of life (case study of: Woman employee in Jahad). Woman in development & policy, Journal of research women, 2(8), 143-162.
Kolenikov, S. (1998). The methods of the quality of life assessment. Master thesis, NES, Moscow. Available at:.
Lee, Y. J. (2008). Subjective quality of life measurement in Taipei. Building and Environment, 7(43), 1205-1215.
Lever, J. P. (2000). The development of an instrument to measure quality of life in Mexico city. Social Indicators Research, 50, 187-208.
Magee, L., James, P., and Scerri, A. (2012). Measuring social sustainability: A community-centred approach"Applied Research in the Quality of Life, 3(7), 61-293.
Milbrath, L. W. (1978). Indicators of environmental quality. in indicators of environmental quality and quality of life. (publication SS/CH/38: Reports and Papers in the social Scinces), UNESCO Reports and Papers in the Social Sciences, No. 38. Paris: UNESCO.
Schuessler, K. F., and Fisher, G. A. (1985). Quality of life research and sociology. Annual Review of Sociology, 11, 129-149.
Violato C, G. H. K. (2007). How to use structural equation modeling in medical education research: A brief guide. Teaching and Learning in Medicine: An International Journal, 4(19), 362-371.
Chen Y., Sun, G., Guo, X., Chen, S., Chang, Y. Li. Y., and Sun, Y .(2017). Factors affecting the quality of life among Chinese rural general residents: A cross-sectional study, public health, 146, 140-147.