طراحی مدلی برای توسعه فنی گلخانه‎ ها و تحلیل عوامل مؤثر بر آن: مورد مطالعه شهرستان پاکدشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه کشاورزی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی‎ارشد گروه کشاورزی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف طراحی مدلی برای توسعه فنی گلخانه ها و تحلیل عوامل مؤثر آن در سطح 1300 نفر از گلخانه داران شهرستان پاکدشت به روش پیمایشی به اجرا درآمده است. بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 150 نفر تعیین شد. برای افزایش دقت دسترسی به پاسخگویان از تکنیک نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب بهره گرفته شد. اعتبار ظاهری پرسشنامه محقق ساخته پژوهش توسط پانلی از متخصصان مورد تأیید قرار گرفت. مقادیر ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای پرسشنامه به دست آمده بیانگر پایایی قابل قبول آن بوده است. برای تحلیل داده‎ ها، از تکنیک مدل‌سازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی با استفاده از نرم‌افزار Smart PLSبهره گرفته شد. نتایج نشان داده است که دو عامل سرمایه انسانی و دسترسی به زیرساخت ­های فنی به‌عنوان مؤثرترین عوامل توسعه فنی گلخانه ­ها شناخته شده ­اند. سه متغیر دسترسی به بازار، سرمایه ­گذاری- اعتبار و هزینه- فایده در سایه­ی حمایت­ های دولت توانسته ­اند از طریق ارتقای سطح دسترسی به زیرساخت های فنی بر سطح توسعه فنی گلخانه­ ها مؤثر باشند. برنامه ‎های آموزشی- ترویجی نیز در سایه­ ی حمایت ­های دولتی منجر به ارتقای سطح سرمایه انسانی شده و از این طریق به‌طور غیر مستقیم منجر به توسعه فنی گلخانه ها شده اند. در مجموع، متغیرهای مستقل پژوهش توانستند 42 درصد از واریانس توسعه فنی گلخانه را تبیین نمایند. در نهایت اینکه، توسعه زیرساخت های فنی و سرمایه انسانی به همراه بهبود وضعیت عواملی چون دسترسی به بازار، سرمایه­ گذاری و برنامه­ های آموزشی و ترویجی در سایه­ ی سیاست­ ها و حمایت ­های مناسب دولت منجر به توسعه فنی گلخانه­ ها خواهند شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Designing a Model for Technical Development of Greenhouses and Analyzing its' Influencing Factors: The Case of Pakdasht County

نویسندگان [English]

  • Tahereh Shaeghi 1
  • Masoumeh Chardoli 2
  • Ali Ahmadi 1
1 Assistant Professor, Department of Agriculture, Payame Noor University, Tehran, Iran.
2 M.Sc. Sudent, Department of Agriculture, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Present study aimed at designing a model for the technical development of greenhouses and analyzing its influencing factors through the survey of 1300 greenhouse owners in Pakdasht county. Based on the Cochran's formula, the sample size was estimated to be 150. To increase the accuracy of access to respondents, stratified random sampling technique with proportional assignment was employed. The face validity of researcher-developed questionnaire was confirmed by a panel of experts. Cronbach's alpha coefficient values for the variables ranged from 0.70 to 0.93, indicating acceptable reliability for the instrument. Partial least squares structural equation modeling using SmartPLS2 was used to validate the designed model. The results showed that the two factors of human capital and access to technical infrastructure were the most effective factors in the technical development process of greenhouses. The three variables market access, investment-credit, and cost-benefit in light of government support have been able to affect the level of technical development of greenhouses by improving the level of access to technical infrastructure. Educational-extensional programs and government support have also led to an increase in the level of human capital and, indirectly resulted in the technical development of greenhouses. Generally, the independent variables could account for 42 percent of the variance of greenhouses' technical development. Finally, it can be concluded that the development of technical infrastructure, human capital, market access, investment, extension programs, and appropriate government policies can lead to the technical development of the greenhouse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Greenhouse technical development
  • Structural equation modeling
  • Pakdasht county
اسدی، ع.، حسینی، س. م.، عبدالله ‏زاده، غ. ح.، و قره ‏قانی، ا. (1388). تحلیل عوامل بازدارنده توسعه کشت‎ های گلخانه‎ا ی (مطالعه موردی استان اصفهان) مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 40، شماره1، صص 105-95.
امینی، ا.م.، نوذری، آ.، و قدیمی، س. ع. (1395). بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت گلخانه‎های فلزی زیر کشت سبزی و صیفی استان اصفهان، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 24، شماره 95، صص211- 191.
پیروزه، آ.، پورسعید، ع.، و اشراقی ‏سامانی، ر. (1394). شناسایی عوامل بازدارنده توسعه گلخانه‎ ای در استان ایلام. همایش بینالمللی پژوهش های کاربردی در کشاورزی، تهران- ملارد، 1 خردادماه، صص 10-1.
ترکمن‎ نژاد، ش.، و فرساد، ا. ر. (1391). سیمای سلامت شبکه بهداشت و درمان شهرستان پاکدشت. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی، قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: <http://pakdasht.sbmu.ac.ir/uploads/Pak_Dasht__01.pdf>.
جباری، م.، حیاتی، ب. ا.، دشتی، ق.، و ظریفیان، ش. (1391). تحلیل عوامل مؤثر بر تولید و توسعه گلخانه‎ های گل و گیاه زینتی شهرستان آمل. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-43، شماره4، صص 614-607.
جهانی، م.، احمدیان، م.، و تشکرگلستانی، ر. (1394). تأثیر کشت گلخانه‎ ای در اقتصاد روستایی دهستان فهرج، شهرستان یزد. مجموعه مقالات همایش بین‎ المللی پژوهش ‎های کاربردی در کشاورزی، تهران، 1 خرداد، صص 354-332.
جمشیدی، ا.، اسدی، ع.، و مطیعی، ن. (1395). تحلیل سازوکارهای توسعه پایداری در واحدهای تولید گلخانه‌ای استان البرز.  تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-47، شماره 1، صص 196-181.
چوبچیان، ش.، اسدی، ع.، کلانتری، خ.، و بیگلری ‎فرد، ع. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر راندمان گلخانه­ های توت‌فرنگی: راهکارهایی برای توسعه کارآفرینی کشاورزی. نشریه کارآفرینی در کشاورزی، دوره2، شماره2، صص 46-35.
چهاردولی، م.، شرقی، ط.، و احمدی فیروزجائی، ع. (1398). شناسایی چالش‎ ها و عوامل مؤثر بر توسعه گلخانه‎ ها از طریق تحلیل محتوا. هفتمین کنفرانس ملی پژوهش ‎های کاربردی در علوم کشاورزی؛ غذای سالم از مزرعه تا سفره، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، 25 دی، صص 654-641.
حسینی، ح.، کمالی‎مقدم، س.، و هرندی، آ. (1397). ارائه مدلی جهت توانمندسازی دانشجویان علوم پزشکی با رویکرد استقرار دانشگاه ارزش‌آفرین. دوماهنامه علمی- پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، دوره ،۱۱، شماره6، صص138-۱۲۹.
حسینی‎ درویشانی، س.ص.، و زارعی، ح. (1388). بررسی کیفی و مدیریتی گلخانه‎ های فعال تولید گیاهان زینتی در منطقه گرگان. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد 16، ویژه نامه2، صص 120-110.
خوشنودی ‎فر، ز.، برآبادی، س. ا.، و غنچی، م. (1393). تحلیل مؤلفه‌های بازدارنده در توسعه واحدهای گلخانه‏ ای در استان سیستان و بلوچستان. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره45، صص 544-537.
درویشی، ه. ا.، پازکی، م.، صادقی، ح.، و بیرانوند. (1393). تحلیل قوت‎ ها، ضعف‎ ها، فرصت‎ ها و تهدیدهای کشت گلخانه‎ ای در توسعه کارآفرینی و اشتغال ‎زایی روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان پاکدشت). مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال3، شمار7، صص 114-101.
دلاور، ع.، و اسدی، ر. (1394). کاربرد مدل ‎سازی معادلات ساختاری PLS در تبیین اثرات متغیرهای جمعیت شناختی بر هوش معنوی با میانجی‎ گری بهزیستی ذهنی. فصلنامه اندازه‎ گیری تربیتی، دوره 6، شماره22، صص 39-1.
رجبی‎ تهرانی، ن.، محمدی، م.، و دهیوری، س. (1395). بررسی عوامل مؤثر بر سودآوری واحدهای گلخانه‌ای در دشت ورامین. فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، جلد 3، شماره 4، صص 554-537.
رضائی، ر.، منگلی، ن.، و صفا، ل. (1396). اثر میانجی بازاریابی کارآفرینانه در رابطه بین گرایش کارآفرینانه و عملکرد کسب و کارهای گلخانه‌ای در شهرستان جیرفت.  مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 13، شماره1، صص210-195.
رضائی‎ میرقائد، م.، و زارع‎ مهرجردی، م. (1394).  بررسی اثرات سیاست حمایتی پرداخت‎ های مستقیم و اعتبارات دولتی بر توسعه کارآفرینی واحدهای گلخانه‎ ای. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد7، شماره4، صص 156-143. 
زارع‎ پور، ی.، ساعی، ر.، و صادقی، ا. (1397). تحلیل عوامل بازدارنده توسعه واحدهای گلخانه‎ ای در شهرستان تبریز. هشتمین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار، تهران، 24 بهمن، صص 14-1.
زارعی، ق.، و مؤمنی، د. (1396). روند توسعه کشت های گلخانه ای در کشور (فرصت ها، چالش ها و هدف‎ گذاری ها). تحلیل های فنی در مدیریت و مهندسی کشاورزی ایران (جلد اول). کرج: انتشارات موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی.
زراعت‎ کیش، س. ی.، و یوسفی ‎متقاعد، ه. (1396) عوامل مؤثر بر حاشیه بازاریابی گل رز گلخانه‌ای در استان کهگیلویه و بویراحمد. اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 25، شماره 97، صص 156-137.
زمانی ‎پور، ا. (1387). ترویج کشاورزی در فرایند توسعه (چاپ سوم). مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی. 412 صفحه.
سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران.(1396). کشت گلخانه‎ ای؛ یک انتخاب یا یک راهبرد. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://corc.ir/dorsapax/userfiles/file/tavon24.pdf>.
سبحانی، س. م. ج.، جمشیدی، ا.، و نوروزی، ع. (1397). بررسی تأثیر دانش، نگرش و رضایت ‎مندی گلخانه ‎داران عضو تعاونی شهرستان پاکدشت بر سطح پایداری گلخانه‎ ها. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-49، شماره 2، صص 309-293.
شریفی، ا. (1387) . بهره‎برداری بهینه از منابع آب و خاک با توسعه کشت گلخانه­ ای (سبزیجات و صیفی‎جات). مجلـه دام و کشـت و صنعت 105، صص 60-59 .
 شکری‎ زاده، م. (1382). بررسی عوامل مؤثر در موفقیت یا عدم موفقیت مدیریت گلخانه در شهرستان اصفهان. پایان ‎نامه کارشناسی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان.
صبوری، م. ص.، ثمری، د.، و درستی‎زاده، م. (1395). مطالعه نیازهای آموزشی گلخانه­ داران شهرستان ورامین، با اقتباس از مدل بوریچ. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-47، شماره 1، 257-249.
صندوقی، ع.، یوسفی، ع.، و امینی، ا. م. (1395). ارزیابی دانش، نگرش و عملکرد گلخانه‌داران خیار و گوجه‏ فرنگی شهرستان اصفهان در تولید محصول سالم. مجله علوم و فنون کشت‎ های گلخانه ای، دوره 7، شماره3، صص 167-۱۵۵.
صیاد منصور، ا.، ابراهیمی، م.ص.، حقی، ص.، و قلی ‎پور، ج. (1394). تأثیر فعالیت‎ های آموزشی در بهبود مهارت‎ های مدیریتی گلخانه‎ داران (مطالعه موردی: دهستان بر آن جنوبی شهرستان اصفهان). مجله علوم و فنون کشت­های گلخانهای، سال 6، شماره 22، صص 92-83.
عباسی‎ اسفنجانی، ح. (1396). طراحی الگوی تجاری‎ سازی تحقیقات دانشگاهی با روش مدل‎سازی معادلات ساختاری حداقل مربعات جزئی (SEM-PLS). فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره82، صص 65-33.
علی‎ بیگی، ا. ح.، گراوندی، ش.، و اطهری، ز. (1392).آسیب‏شناسی شرکت‎های تعاونی محصولات گلخانه‎ ای استان کرمانشاه.  تعاون و کشاورزی، سال 2، شماره6، صص 40-23.
عرب، م. ع. (1389). معرفی شهر و شهرستان پاکدشت. موقعیت جغرافیایی. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی:  http://m-a>-<arab.blogfa.com.
غنچی، م.، خشنودی‎ فر، ز.، و ایروانی، ه. (1389). تحلیل مؤلفه‌های بازدارنده در توسعه واحدهای گلخانه­ای (مطالعه موردی: شهرستان ورامین). مجله پژوهش‎ های ترویج و آموزش کشاورزی، سال 3، شماره 3، صص 94-83.
غنچی، م.، خوشنودی ‎فر، ز.، و ایروانی، ه. (1390). تحلیل مؤلفه‎های پیش‎برنده در توسعه واحدهای گلخانه‎ای (مطالعه موردی شهرستان ورامین). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-42، شماره3، صص 411-403.
فتاحی‎ بیات، غ. ر.، گودرزی، ا.، و گودرزی، م. ر. (1395). تأثیر سرمایه انسانی نوآور بر رشد اقتصادی (مطالعه موردی توسعه کشاورزی استان مرکزی). فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش ‎های رشد و توسعه اقتصادی، سال 7، شماره 25، صص146-133.
قنبری، س.، بهادری­ امجزی، ف. ل.، و پهلوان ­درینی، م. (1394). بررسی نقش توسعه کشت‎ های گلخانه‎ ای در توسعه مناطق روستایی (مطالعه موردی: شهرستان جیرفت، دهستان دولت‎آباد). اولین همایش بین‎المللی و چهارمین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط‌زیست پایدار. همدان، 28 آبان، صص 9-1.
ماقبل، ر.، نادری مهدیی، ک.، یعقوبی فرانی، ا.، و محمدی، م. (1395). شناسایی و تبیین موانع اثرگذار بر توسعه نظام نوآوری فناورانه کشاورزی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد12، شماره1، صص 20-1.
محمدی، ف.، فرج‌اله حسینی، س. ج.، و میردامادی، س. م. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر پایداری اقتصادی در تولید محصولات گلخانه‎ ای استان تهران. مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 23، شماره90، صص 112-97.
مرادنژادی، ه.، شعبانعلی‎ فمی، ح.، ایروانی، ه.، حسینی، س. م.، و کافی، م. (1386). تحلیل موانع توسعه کارآفرینی در واحدهای تولیدی گلخانه‎ ای در ایران. مجله علوم کشاورزی ایران، جلد2-38، صص 184-175.
 مهرابی‎ بشرآبادی، ح. (1387).  بررسی اقتصادی تولید محصولات گلخانه‎ای در استان کرمان. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال 12، شماره 44، صص 384-373.
وزارت جهاد کشاورزی (1398). گزارش سطح کاشت و میزان تولید محصولات باغبانی کشور در سال 1397، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات معاونت برنامه‎ ریزی و اقتصاد وزارت جهاد کشاورزی، صص 191-1.
هوشمندان‎ مقدم فرد، ز، و شمس، ع. (1395). عوامل مؤثر بر رفتار مصرف سموم شیمیایی توسط گلخانه‌داران استان زنجان. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 12، شماره 1، صص 131-119.
 
AL-Mezeini, N., Oukil, A., and Al-Ismaili, A. (2020). Investigating the efficiency of greenhouse production in Oman: A two-stage approach based on data envelopment analysis and double bootstrapping. Journal of Cleaner Production, 274. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.119160
Azimi, F., and Avetisyan, S. (2016). Expected economic impacts of agro-tourism development in rural areas of Tehran province (Case study: Pakdasht county). International Journal of Agricultural Management and Development, 6(3), 377-385.
Castro, A. J., López-Rodríguez, M. D., Giagnocavo, C., Gimenez, M., Céspedes, L., La Calle, A., and Uclés, D. (2019). Six collective challenges for sustainability of Almería greenhouse horticulture. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(21), 1-23, 4097. https://doi.org/10.3390/ijerph16214097.
Darvishi, H., Pazoki, M., Sadeghi, H., and Beyranvandzade, M. (2014). Analysis of strengths, weaknesses, opportunities and threats of greenhouse culture in entrepreneurship development and job creation in rural areas (Case study: Villages of Pakdasht county). Journal of Research and Rural Planning, 3(7), 101-114.
FAO. (2017a). Good agricultural practices for greenhouse vegetable production in South East European countries. Princilpes for sustainable intensification of smallholder farms. P, 449. Available at: <www.fao.org/publications>.
FAO. (2017b). the future of food and agriculture– trends and challenges. P: 180. Available at: <http://www.fao.org/3/a-i6583e.pdf>.
Frija, A., Chebil, A., Speelman, S., Buysse, J., and Van Huylenbroeck, G. (2009). Water use and technical efficiencies in horticultural greenhouses in Tunisia. Agricultural Water Management, 96(11), 1509-1516.
Galán Saúco, V., and Rodríguez Pastor, M. A. (2007). Greenhouse cultivation of papaya. In I International Symposium on Papaya 740, 191-195.
Hassanpour, B., Hassanshahi, M., and Younesi, H. (2013). Economic analysis of marketing margin for greenhouse cucumbers and tomatoes in Kohgiluyeh- va-Boyerahmad province, Iran. Annals of Biological Research, 4(2), 146-153.
Henseler, J., and Sarstedt, M. (2013). Goodness-of-fit indices for partial least squares path modeling. Computational Statistics, 28(2), 565-580.
Jiang, W., Qu, D., Mu, D., and Wang, L. (2004). Protected cultivation of horticultural crops in China. Horticultural Reviews-Westport then New York, 30, 115-162.
Liu, Y., Liu, X., Ren, N., Feng, Y., Xue, L., and Yang, L. (2019). Effect of pyrochar and hydrochar on water evaporation in clayey soil under greenhouse cultivation. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(14), 1-10.
Mellor, J. W. (2017). Agricultural development and economic transformation: Promoting growth with poverty reduction. New York: Springer.
Nair, R., and Barche, S. (2014). Protected cultivation of vegetables-present status and future prospects in India. Indian Journal of Applied Research. 4(6), 245-247.
Pardossi, A., Tognoni, F., and Incrocci, L. (2004). Mediterranean greenhouse technology. Chronica Horticulturae, 44(2), 28-34.
Qi, F., Wei, X., and Zhang, Y. (2017). Development status and future research emphase on greenhouse horticultural equipment and its relative technology in China. Transactions of the Chinese Society of Agricultural Engineering, 33(24), 1-9.
Saravaiya, S. N., Patel, N. B., and Kumar, S. (2014). Protected cultivation: Future technology for vegetable crops, Shodh Chintan, 6, 261-278.
Shamshiri, R., Kalantari, F., Ting, K. C., Thorp, K. R., Hameed, I. A., Weltzien, C., and Shad, Z. M. (2018). Advances in greenhouse automation and controlled environment agriculture: A transition to plant factories and urban agriculture. International Journal of Agricultural and Biological Engineering, 11(1), 1-22.
Shehab, S. M. H., and Aly, A. M. M. (2018). Determinates of greenhouse management of cucumber in west Nubariya using the logit model. Journal of Agricultural Economics and Social Science., 9(5), 419-425.
Singh, B. (2019). Prospects of protected horticulture in arid and semi-arid regions of India. Acta Scientific Agriculture, 3,3, 93-99.
Singh, M. C., Singh, J. P., Pandey, S. K., Mahay, D., and Srivastava, V. (2017). Factors affecting the performance of greenhouse cucumber cultivation: A review. International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences, App. Sci, 6(10), 2304-2323.
Takeshima, H., and Joshi, P. K. (2019). Protected agriculture, precision agriculture, and vertical farming: Brief reviews of issues in the literature focusing on the developing region in Asia, International Food Policy Research Institute (IFPRI), discussion paper 01814. Available at: <https://www.ifpri.org/publication/protected-agriculture-precision-agriculture-and-vertical-farming-brief-reviews-issues>.
Wijerathna, M., Weerakkody, W. A. P., and Kirindigoda, S. (2014). Factors affecting the discontinuation of protected agriculture enterprises in Sri Lanka. Journal of Agricultural Sciences, 9(2), 78-87.
Yilmaz, I., Sayin, C., and Ozkan, B. (2005). Turkish greenhouse industry: Past, present, and future. New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science, 33(3), 233-240.