شناسایی راهکارهای سازگاری کشاورزان با تغییر اقلیم برای بهره‌برداری پایدار از منابع آب بخش کشاورزی در خراسان جنوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری ترویج کشاورزی دانشگاه تهران، کرج، ایران

2 استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

3 استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

4 استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

چکیده

تغییرات اقلیمی اخیراً اثرات متعددی را در بسیاری از نقاط جهان از خود برجای گذاشته است و ایران نیز از این تغییرات وسیع در امان نبوده است. یکی از راه ­های کاهش تأثیر این پدیده، سازگاری کشاورزان با تغییرات آب و هوایی است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر شناسایی راهکارهای سازگاری کشاورزان استان خراسان جنوبی با تغییرات اقلیمی بود. در این مطالعه از روش آمیخته اکتشافی استفاده شد. نمونه­ گیری در فاز کیفی به‌صورت هدفمند شروع شد و به روش گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده­ های کیفی با استفاده از روش گراندد تئوری و دیگر روش ­های کیفی جمع ­آوری شدند و مؤلفه‌ها استخراج شدند. در بخش کمی، کشاورزان با استفاده از روش نمونه ­گیری چند مرحله ­ای با انتساب متناسب انتخاب شدند و در قالب پرسشنامه محقق­ ساخته مورد پرسش قرار گرفتند. داده‎ های گردآوری شده با استفاده از بسته‎ های نرم‌افزاری SPSS و LISREL مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس نتایج، راهکارهای سازگاری در پنج عامل آموزشی و ترویجی، مدیریتی، نهادی و زیرساختی، فنی و زراعی و اقتصادی و مالی گروه ­بندی شدند و اولویت اول به راهکارهای نهادی و زیرساختی اختصاص یافت. در نهایت، مدل ساختاری تحلیل عاملی تأییدی و مدل مفهومی مربوط به راهکارهای سازگاری کشاورزان با تغییر اقلیم نیز ترسیم گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying Adaptation Strategies of Farmers towards Climate Change in order to Sustainable Use of Agricultural Water Resources in South Khorasan

نویسندگان [English]

  • F Mollaie 1
  • S. M Hosseini 2
  • S. Y Hedjazi 3
  • S. A. R Pishbin 4
1 Ph.D. in Agricultural Extension, University of Tehran, Karaj, Iran
2 Professor in Agricultural Extension & Development, University of Tehran, Karaj, Iran
3 Professor in Agricultural Extension & Education,University of Tehran, Karaj, Iran
4 Ins. in Extension & Education, University of Tehran, Karaj, Iran.
چکیده [English]

Climate change has recently led to diverse impacts around the world, and Iran has also not been spared from these sweeping impacts. Farmers' adaptation to climate change is one of the ways to reduce the impact of this threatening phenomenon. Accordingly, the main aim of present study was to identify the strategies for adaptation of farmers to climate change in South Khorasan province. This study was carried out using mixed explorative mixed methods approach. The sampling process was started with a purposeful sampling approach and continued using snowball method till achieving theoretical saturation. Qualitative data were collected using ground theory approach and other qualitative methods. Qualitative data collection resulted in some components which were applied as base for quantitative phase. The farmers were selected using a multi-stage sampling method with proportional assignment. Then, they were surveyed using a close-ended and researcher-made questionnaire. Collected data were analyzed using SPSS and LISREL software. Based on the results, the adaptation strategies fall into five educational-promotional, managerial, organizational-infrastructural, technical-agricultural, and economic-financial strategies. The results revealed that the organizational-infrastructural strategies ranked first in terms of importance. At the end, the structural model of confirmatory factor analysis and a conceptual model on farmers' adaptation strategies to climate change were articulated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate change
  • Adaptation strategies
  • Sustainable use
اسفیدانی، م. ر.، محسنین، ش. (1393). معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرم‌افزار Smart-PLS: آموزشی و کاربردی. تهران: موسسه کتاب مهربان نشر.
اکبری، م. ر. (1393). شناسایی و تحلیل راهبردهای سازگاری کشاورزان با تغییر اقلیم در حوضه آبخیز چمریز.  پایان نامه دانشگاه تهران.
آذری، م. (1392). ارزیابی اثرات تغییر اقلیم و راه های سازگاری با آن در مدیریت منابع آب و خاک. پایان­نامه دانشگاه تربیت مدرس.
آزادمنش، م. (1394). ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب، راه های آسیب پذیری و سازگاری در آن­ها، دومین همایش ملی راهکارهای پیش روی بحران آب در ایران و خاورمیانه، شیراز، 2دی، صص 30-22.
حسینی، ص.، نظری، م. ر.، و عراقی­نژاد، ش. (1392). بررسی اثر تغییر اقلیم بر بخش کشاورزی با تأکید بر نقش به‌کارگیری راهبردهای تطبیق در این بخش. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 44، شماره1، صص16-1.
حیدری، س.(1396). پهنه بندی اقلیمی خطه خراسان(خراسان شمالی، رضوی و جنوبی). مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس بین المللی برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست، 2 خرداد، صص149-136.
غلامی، ع.، حبیب نژاد روشن، م.، و شاهدی، ک.، و وفاخواه، م.( 1394).تاثیر چالش های پدیده زیست محیطی تغییرات اقلیمی بر اکوسیستم های مختلف با تاکید بر منابع آبی و نحوه سازگاری با آن. اولین کنفرانس ملی جغرافیا و برنامه ریزی ، معماری و شهرسازی نوین، قم، 20 اسفند، صص 534-524.
مجاوریان، م.، احمدی، س.، و امین روان، م.(1394). کاربرد روش ریکاردین در بررسی تاثیر تغییر اقلیم بر رانت زمین‌‌های کشاورزی. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 46 ، شماره 3 ، صص491-481.
هادوی، م. (1393). واکاوی تعیین کننده های ساز و کارهای انطباقی کشاورزان با تغییر اقلیم در شهرستان خاش. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
 
Below, T. B., Mutabazi, K. D., Kirschke, D., Franke, C., Sieber, S., Siebert, R., K., Tscherning. (2013). Canfarmers adaptation to climate change be explaned by socio – economic house hold – level variables? Global Environmental change, 22 (1), 223-235.
Bhave, A. G., Mishra, A., Narendra S., and Raghuwanshil, N. S. (2013). A combined bottom-up and top-down approach for assessment of climate change adaptation options. Jornal of Hydrology, 518, 150-161. http://dx.doi.org/10.1016/j.jhydrol.2013.08.039
Nantui Mabe, F., Bruce sarpong, D., and Osei – Asare, Y. (2012). Adaptive capacities of farmers to climate change adaptation strategies and their effects on rice production in the northern region of Ghana. Russian Journal of Agricultural and Socio Economic Scienes, 11(11), 9-17.
UNFCC (United Nations Framework Convention on Climate Change). (2008 Compendium on methods and tools to evaluate impacts of, and vulnerability and adaptation to, climate change (Final draft report).