سنجش آسیب‌پذیری اجتماعی کشاورزان نسبت به خشکسالی (مورد مطالعه: شهرستان‌های کرمانشاه، جوانرود و گیلانغرب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

2 استادیار، گروه توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

چکیده

خشکسالی یکی از مهم‌ترین تهدیدها و بلایای طبیعی است که تأثیر قابل‌توجهی بر اکوسیستم‌ها، معیشت مردم و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها دارد.  آسیب‌پذیری کشاورزان نسبت به خشکسالی با توجه به محل زندگی و نوع محصول می‌تواند متفاوت باشد. لذا برای مدیریت بهتر پدیده خشکسالی و کاهش آسیب‌پذیری کشاورزان، باید مناطق آسیب‌پذیرتر مشخص گردند.این در حالی است که در اکثر مطالعات انجام شده در زمینه‎ ی آسیب‌پذیری کشاورزان نسبت به خشکسالی، به بعد اجتماعی آن کمتر پرداخته شده است. بنابراین هدف از این پژوهش ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی کشاورزان گندم‌کار نسبت به خشکسالی در سه منطقه از استان کرمانشاه بود که دارای شدت‌های متفاوت خشکسالی (شدید، متوسط و خفیف) بودند. حجم نمونه بر اساس جدول کرجسی و مورگان 375 نفر تعیین شد و نمونه‌گیری به‌صورت طبقه‌ای چند مرحله‌ای انجام شد. برای ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی کشاورزان از فرمول می بار و والدز بهره گرفته شد. بر اساس نتایج می‌توان استنباط کرد که شاخص‌های تنوع محصول، مشارکت، استرس، وضعیت تغذیه، نوع سیستم آبیاری، سیستم هشدار و دانش اقدامات مقابله با خشکسالی بیشترین تأثیر را بر میزان آسیب‌پذیری اجتماعی کشاورزان داشتند. به‌علاوه، کشاورزان شهرستان گیلانغرب بیشترین آسیب‌پذیری اجتماعی را تجربه کردند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessing the Social Vulnerability of Farmers towards Drought: The Case of Kermanshah, Javanrood, and Giulan-e-Gharb Counties

نویسندگان [English]

  • S Naderi 1
  • R Ghanbari Movahed 2
  • S Gholamrezai 2
1 Former M.Sc. Student, Department of Rural Development, Lorestan University, Lorestan, Iran.
2 Assistant, Department of Rural Development, Lorestan University, Lorestan, Iran
چکیده [English]

Drought is one of the most important natural threats and disasters that has a significant impact on ecosystems, people's livelihoods, and the economic and social development of the countries. Farmers' vulnerability to drought can vary with respect to the location of living and the type of agricultural products. Therefore, most vulnerable areas should be identified to be able to better management of the drought phenomenon and mitigation of farmers' vulnerability. However, less attention has been paid to the social dimensions of farmers' vulnerability in the previous literature. Therefore, the main purpose of this study was to assess social vulnerability towards drought across three counties of Kermanshah Province where in the intensity of drought is extremely high, moderate, and light. The sample size was determined based on Krejcie and Morgan (n= 375) and multi-stage stratified sampling was performed to select the individual samples. The formula proposed by May Bar and Valdes was applied to assess the social vulnerability of farmers. According to the results, it can be mentioned that the indices crop diversity, participation, stress, nutritional status, irrigation system method, warning system, and knowledge of drought response measures had the greatest impacts on the social vulnerability of farmers. In addition, farmers of Giulan-e-Gharb experienced the greatest social vulnerability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social vulnerability
  • Drought
  • Risk management
  • Farmers
  • Kermanshah province

مراجع

اکرامی، م.، و فاطمی، م. (1397). نقش دانش بومی در مدیریت خشکسالی کشاورزی، سیزدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران و سومین همایش ملی صیانت از منابع طبیعی و محیط‌زیست، اردبیل، 10 و 11 مهر ماه، صص 127-120.
جعفری، ف.، شعبانعلی فمی، ح.، و دانشور، ژ. (1391). بررسی و تحلیل ادراک کشاورزان نسبت به راهکارهای مقابله با خشکسالی: مطالعه موردی شهرستان طارم علیا. مجله مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال 3، شماره 9و 10، صص 186-171.
جهانگیری، ک. (1389). آشنایی با نظام مدیریت بحران در ایران و برخی از کشورهای جهان، چاپ اول.  تهران: انتشارات مؤسسه آموزش عالی علمی-کاربردی هلال احمر ایران.
دانشور، م.، و زیبایی، م. (1391). اثرات سیستم‌های آبیاری بارانی در مقابله با خشکسالی در استان فارس. مجله اقتصاد کشاورزی، دوره 6، شماره 4، صص 130-115.
رجبی، م.، حجازی، م.، روستایی، ش.، و نگین، ع. (1397). پهنه‌بندی آسیب‌پذیری مخاطرات طبیعی و ژئو مورفولوژیکی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان سقز (مطالعه موردی سیل و زلزله). مجله پژوهش‌های ژئو مورفولوژی کمّی، سال 7، شماره 2، صص 195-183.
سواری، م.، و شوکتی، م. (1398). شناسایی راهکارهای سازگاری کشاورزان کوچک‌مقیاس در مقابله با خشکسالی در استان آذربایجان غربی، فصلنامه علمی برنامه‌ریزی فضایی، سال 9، شماره 4، صص 42-17.
شرفی، ل.، زرافشانی، ک.، کشاورز، م.، آزادی، ح.، و ون پاسل، ا. (1398). واکاوی سازوکار تولید و نشر مطالعات سامانه هشدار زودهنگام خشکسالی در شهرستان کرمانشاه. مجله پژوهش‌های روستایی، دوره 10، شماره 4، صص 753-742.

غلام‌زاده، م.، مرید، س.، و دلاور، م. (1392). سیستم زود هنگام هشدار خشکسالی بر اساس ریسک و عدم قطعیت در بهره‌برداری از سد زاینده‌رود همراه با ارائه راهکارهای کاهش کمبود آب. مجله تحقیقات منابع آب ایران، دوره 9، شماره 1، صص 89-75.

ممتاز، ن.، طبیبی، س.، و محمودی، م. (1386)، مطالعه تطبیقی برنامه‌ریزی مدیریت بلایا در کشورهای منتخب. مجله دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره 65، ویژه‌نامه اول، صص 19-14.
 
Adger, W. N. (2006). Vulnerability. Global Environmental Change, 16(3), 268-281.
Belesova, K., Agabiirwe, C. N., Zou, M., Phalkey, R., and Wilkinson, P. (2019). Drought exposure as a risk factor for child undernutrition in low-and middle-income countries: A systematic review and assessment of empirical evidence. Environment International, 131, 1-18.
Birkmann, J. (2006). Measuring vulnerability to promote disaster-resilient societies: Conceptual frameworks and definitions. Measuring vulnerability to natural hazards: Towards disaster resilient societies, 1(9) 3-7.
Cutter, S. L. (2003). The vulnerability of science and the science of vulnerability. Annals of the Association of American Geographers, 93(1), 1-12.
Cutter, S. L., Boruff, B. J., and Shirley, W. L. (2003). Social vulnerability to environmental hazards. Social Science Quarterly, 84(2), 242-261.
Dunning, C. M. and Durden, S. (2011). Social vulnerability analysis methods for corps planning, appendix C. 2011-R-07. U.S. army corps of engineers, institute for water resources planning.
Edwards, B., Gray, M., and Hunter, B. (2015). The impact of drought on mental health in rural and regional Australia. Social Indicators Research, 121(1), 177-194.
Elsalahy, H. H., Bellingrath-Kimura, S. D., Roß, C. L., Kautz, T., and Döring, T. F. (2020). Crop resilience to drought with and without response diversity. Frontiers in Plant Science, 11, 1-12.
Fekete, A. (2010). Assessment of social vulnerability for river-floods in Germany, Dissertation, institute for environment and human security, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn, Germany.
Field, C. B. (2014). Climate change 2014– impacts, adaptation and vulnerability: Regional aspects. Cambridge: University Press.
Jordaan, A. (2014). Karamoja, Uganda drought risk assessment: Is drought to blame for chronic food insecurity. International Rescue Committee (IRC), Kampala, Uganda. . Available at: <https://www. researchgate.net/publication/275887293>.
Kafle, S. K., and Murshed, Z. (2006). Community-based disaster risk management for local authorities. Asian Disaster Preparedness Center, Bangkok, 2(5), 19-27.
Khoshnodifar, Z., Sookhtanlo, M., and Gholami, H. (2012). Identification and measurement of indicators of drought vulnerability among wheat farmers in Mashhad County, Iran. Annals of Biological Research, 3(9), 4593-4600.
Kuhlicke, C., Scolobig, A., Tapsell, S., Steinführer, A., and De Marchi, B. (2011). Contextualizing social vulnerability: Findings from case studies across. Europe. Natural Hazards, 58(2), 789-810.
Kumar, R. H., Venkaiah, K., Arlappa, N., Kumar, S., Brahmam, G. N. V., and Vijayaraghavan, K. (2005). Diet and nutritional situation of the population in the severely drought affected areas of Gujarat. Journal of Human Ecology, 18(4), 319-326.
Lin, B. B. (2011). Resilience in agriculture through crop diversification: adaptive management for environmental change. BioScience, 61(3), 183-193.
Me-Bar, Y., and Valdez, F. (2005). On the vulnerability of the ancient Maya society to natural threats. Journal of Archaeological Science, 32(6), 813-825.
Meldrum, G., Mijatović, D., Rojas, W., Flores, J., Pinto, M., Mamani, G., and Padulosi, S. (2017). Climate change and crop diversity: Farmers’ perceptions and adaptation on the Bolivian Altiplano. Environment, Development and Sustainability, 20(2), 703-730.
Mishra, A. K., Singh, V. P., and Desai, V. R. (2009). Drought characterization: A probabilistic approach. Stochastic Environmental Research and Risk Assessment, 23(1), 41-55.
Musimba, S. K. (2014). Role of community participation in drought risk management in Kilifi County, Dissertation, Department of extra mural studies,University of Nairobi, Kenya.
Ravindranath, M., Venkaiah, K., Rao, M. V., Arlappa, N., Reddy, C. G., Rao, K. M., and Vijayaraghavan, K. (2005). Effect of drought on nutritional status of rural community in Karnataka. Journal of Human Ecology, 18(3), 245-252.
Rey, D., Holman, I. P., and Knox, J. W. (2017). Developing drought resilience in irrigated agriculture in the face of increasing water scarcity. Regional Environmental Change, 17(5), 1527-1540.
Sharafi, L., Zarafshani, K., Keshavarz, M., Azadi, H., and Van Passel, S. (2020). Drought risk assessment: Towards drought early warning system and sustainable environment in western Iran. Ecological Indicators, 114, 1-12.
Tapsell, S. M., Tunstall, S. M., Green, C., and Fernandez, A. (2005). Social indicator set [FLOODsite report T11–07-01]. Enfield: Flood Hazard Research Centre. Available at: <http://www.floodsite.net/html/partner_area/project_docs/M11.1_Indicator-set_7-05.pdf>.
Tingsanchali, T., and Piriyawong, T. (2018). Drought risk assessment of irrigation project areas in a river basin. Engineering Journal, 22(1), 279-287.
UNDRR. (The United Nations Office for Disaster Risk Reduction). (2019). Global assessment report on disaster risk reduction, Geneva, Switzerland. available at: ‹https://gar.unisdr.org, last ac-cess: 17 June 2019›.
Van Huynh, C., Van Scheltinga, C. T., Pham, T. H., Duong, N. Q., Tran, P. T., Nguyen, L. H. K., and Timmerman, J. (2019). Drought and conflicts at the local level: Establishing a water sharing mechanism for the summer-autumn rice production in Central Vietnam. International Soil and Water Conservation Research, 7(4), 362-375.
Vogt, J. V., Naumann, G., Masante, D., Spinoni, J., Cammalleri, C., Erian, W., and Barbosa, P. (2018). Drought risk assessment. A conceptual framework. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
White, I., and Howe, J. (2002). Flooding and the role of planning in England and Wales: A critical review. Journal of Environmental Planning and Management, 45(5), 735-745.
Wongbusarakum, S., and Loper, C. (2011). Indicators to assess community-level social vulnerability to climate change: An addendum to SocMon and SEM-Pasifika regional socioeconomic monitoring guidelines. The Nature Conservancy and the NOAA Coral Reef Conservation Program. Available at: <https://www.researchgate.net/publication/281585114>.
علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
دوره 17، ویژه نامه
خرداد 1400
صفحه 133-143

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار