بررسی وضعیت امنیت غذایی روستاییان و تعیین رابطه آن با مشخصه‌های جمعیت‌شناختی آنان (مورد مطالعه: شهرستان زنجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

هدف اصلی این تحقیق بررسی وضعیت امنیت غذایی روستاییان شهرستان زنجان و تعیین رابطه آن با مشخصه ­های جمعیت‌شناختی آنان بود. جامعه آماری پژوهش حاضر، تمامی سرپرستان خانوار در مناطق روستایی شهرستان زنجان بود که بر اساس آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1395)، تعداد آن‌ها 25864 خانوار گزارش شده است. با توجه به فرمول بارتلت و همکاران (2001)، حجم نمونه 379 نفر برآورد گردید که برای دستیابی به نمونه ­ها از روش نمونه­ گیری چندمرحله ­ای استفاده شد. ابزار گردآوری داده ­ها در این پژوهش پرسشنامه بود که روایی محتوایی آن با نظر پانلی از کارشناسان و متخصصان در زمینه موضوع مورد پژوهش مورد تأیید قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق، در مرحله پیش ­آزمون از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برای بخش­ه ای مختلف پرسشنامه در حد مناسب (بالای 0/7) بود. بر اساس نتایج تحقیق در خصوص وضعیت امنیت غذایی خانوارهای روستایی بر مبنای شاخص­های نه­ گانه مقیاس دسترسی ناامنی غذایی خانوار مشخص شد که بیشترین فراوانی (4/67 درصد) مربوط به پاسخگویانی بود که در وضعیت ناامنی شدید به سر  می ­بردند. نتایج تحلیل همبستگی حاکی از آن بود که متغیر وضعیت امنیت غذایی با متغیرهای سابقه کار کشاورزی، فاصله روستا با نزدیک­ترین شهر و فاصله روستا با نزدیک ­ترین بازار و مرکز خرید رابطه منفی و معنی­دار و با سه متغیر مساحت اراضی آبی، میزان درآمد ماهانه از فعالیت غیر کشاورزی و سطح مشارکت و ارتباطات اجتماعی رابطه مثبت و معنی ­دار داشت. با توجه نتایج آزمون مقایسه‌ای مشخص شد که بین وضعیت امنیت غذایی پاسخگویان مطالعه شده برحسب متغیر شغل اصلی تفاوت معنی دار وجود داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Villagers’ Food Security Situation and Determining its Relationship with their Demographic Characteristics (The Case of Zanjan County)

نویسندگان [English]

  • L Safa 1
  • A Jozi 2
1 Assistant professor, Faculty of Agriculture, University of Zanjan, Zanjan, Iran
2 MSc Graduate, Faculty of Agriculture, University of Zanjan, Zanjan. Iran
چکیده [English]

The main purpose of this study was to investigate the villagers’ food security situation in Zanjan County and to identify its relationship with their demographic characteristics. The statistics population of this research was all heads of households in rural areas of Zanjan County. The population was 25864 cases based on the general census in 2016. According to formula developed by Bartlett and his colleagues in 2001, a sample of 379 household heads was selected using a multistage sampling approach. A questionnaire was employed to collect the data. A panel of experts at University of Zanjan confirmed the face validity of the questionnaire. A pilot study was conducted to establish the reliability of the instrument. Cronbach alpha coefficients for the main scales of questionnaire were at appropriate level (higher than 0.70). The software of SPSS and AMOS20 were used to analyze the data, and the results were presented in two sections of descriptive and inferential statistics. The results of villagers’ food security based on Household Food Insecurity Access Scale (HFIAS) showed that the majority of respondents (67.4 percent) suffering from severe food insecurity. The results of the correlation analysis revealed that there were significant negative relationships between food security and the variables agricultural experience, village distance to the nearest city, and village distance to the nearest market and shopping center. Whereas, there were significant positive relationships between food security and variables irrigated lands, monthly income from non-agricultural activities, and level of social interactions and participation. Findings of the comparison test indicated that there was a significant difference among villagers’ food security in terms of main occupation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zanjan county
  • Food insecurity
  • Villagers
  • Demographic characteristics
احمدی­فیروزجانی، ع.، شعبانعلی­فمی، ح.، مطیعی، ن.، و محمدی­نصرآبادی، ف. (1389). تحلیل تغییرات فصلی وضعیت امنیت غذایی خانوارهای کشاورزان خرده­پای استان مازندران. فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران،دوره 2-41، شماره 3، صص 510-499.
اصغریان­دستنایی، ا.، کرمی، ع.، و کشاورز، م. (1392). تعیین کننده­های امنیت غذایی خانوارهای روستایی. فصلنامه اقتصاد کشاورزی،دوره 7، شماره 1، صص109-87.
پاکروان، م. ر.، حسینی، س. ص.، سلامی، ح.، و یزدانی، س. (1394). شناسایی عوامل مؤثر بر امنیت غذایی خانوارهای شهری و روستایی ایران. فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران،دوره 46، شماره 3، صص 408-395.
تنهایی، م.، زارع، ا.، شیرانی­بیدآبادی، ف.، و جولایی، ر. (1394). بررسی وضعیت امنیت غذایی با استفاده از شاخص تنوع غذایی (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان مرودشت استان فارس). فصلنامه روستا و توسعه، دوره 18، شماره 4، صص 35-17.
چراغی، م.، محمدی یگانه، ب.، و اسکندری‌شهرکی، ز. (1397). تحلیل عوامل جغرافیایی مؤثر در امنیت غذایی خانوارهای روستایی (مطالعه موردی: شهرستان زنجان). فصلنامه مهندسی جغرافیایی سرزمین،دوره 2، شماره 3، صص58-47.
رستمی، ف.، شاهمرادی، م. و بقایی، س. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر امنیت غذایی خانوارهای روستایی موردمطالعه: روستای کرناچی، شهرستان کرمانشاه. فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران،دوره 45، شماره 4، صص 737-725.
رستمیان مطلق، ز. (1394). برآورد وضعیت امنیت غذایی در مناطق روستایی استان کرمانشاه و بررسی عوامل مؤثر بر آن. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان.
سواری، م.، شعبانعلی­فمی، ح.، و دانشورعامری، ژ. (1393). امنیت غذایی و عوامل مؤثر بر آن در جامعه روستایی شهرستان دیواندره. فصلنامه پژوهش­های روستایی، دوره 5، شماره 2، صص 332-311.
طاهری، ف.، هنرکارشفیع، ا.، و درستی، د. ا.ر. (1395). بررسی میزان شیوع ناامنی غذایی و عوامل همراه آن در روستای قهی از توابع استان اصفهان در سال 1395. پژوهنده (فصلنامه پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)،دوره 21، شماره 3، صص 145-138.
فلاح‌تفتی، ل.، مظفری­خسروی، ح.، نجارزاده، آ.، و فلاح‌زاده، ح. (1394). بررسی وضعیت امنیت غذایی سالمندان و عوامل مرتبط با آن در شهر اراک در سال 1391. فصلنامه علمی پژوهشی دانشکده بهداشت یزد،دوره 14، شماره 5، صص 78-64.
قدیری­معصوم، م.، چراغی، م.، و رضوانی، م. ر. (1394). اثرات روابط اقتصادی شهر و روستا بر امنیت غذایی خانوارهای روستایی (مورد: شهرستان زنجان). فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی،دوره 4، شماره 4، صص 78-69.
کیان، ف.، فرهادیان، ه.، و چوبچیان، ش. (1395). بررسی امنیت غذایی خانوارهای شهری استان البرز. فصلنامه علوم و صنایع غذایی،دوره 13، شماره 55، صص179-167.
نادری­مهدیی،ک.، وجلیلیان، س. (1395). واکاوی ناامنی غذایی و برخی عوامل مؤثر بر آن در زنان روستایی سرپرست خانوار شهرستان اسلام آباد غرب. فصلنامه پژوهش وبرنامه­ریزی روستایی، دوره 5، شماره 14، صص 45-29.
نجاتی­صالح‎خانی، ف.، نعمتی، م.، رضایی اردلانی، ا.، سلیمانی، د.، خسروی، م.، صالحی­فدردی، ج.، و اسماعیلی، ح. (1396). بررسی ارتباط وضعیت امنیت غذایی خانوار و برخی عوامل اقتصادی- اجتماعیبا ضریب هوشی کودکان در سال 1395درمشهد. فصلنامه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد،دوره 60، شماره 5، صص700-691.
نجفیان­زاده، م. ف.، مبارک­آبادی، ع.، رنجبران، م.، و نخعی، م. ر. (1393). شیوع ناامنی غذایی در خانوارهای روستایی شهرستان اراک و ارتباط برخی عوامل اقتصادی- اجتماعی و جمعیتی با آن در سال 1392-93. فصلنامه علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، دوره 9، شماره 4، صص 44-35.
نوروزی، ن.، مقدسی، ر.، و شمس‌الدینی، س. (1392). بررسی فقر و ناامنی غذایی و عوامل مؤثر بر آن در خانوارهای روستایی استان خوزستان. اولین همایش الکترونیکی ملی چشم­انداز اقتصاد ایران با رویکرد حمایت از تولید ملی، خوراسگان، 28 آذرماه 1392، صص16-1.
 
Abdullah, S., Zhou, D., Tariq Shah, S., Waqar, Ahmad, I., and Aasir, I. (2017). Factors affecting household food security in rural northern hinterland of Pakistan. Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences, 18(2), 201-210.
Ali, A., and Erenstein, O. (2017). Assessing farmer use of climate change adaptation practices and impacts on food security and poverty in Pakistan. Climate Risk Management, 16, 183-194.
Bartlett, J., Kotrlik, J., and Higgins, C. (2001). Organizational research: Determining appropriation sample size in research. Information Technology, Learning, and Performance Journal, 19(1), 43- 50.
Sekhampu, T.J. (2013). Determinants of the food security status of households receiving government grants in Kwakwatsi, South Africa. Mediterranean Journal of Social Sciences, 4(1), 147-153.