واکاوی آسیب‌پذیری زنان روستایی از نوسانات اقلیمی: مورد مطالعه استان فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 استاد گروه ترویج و و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

استان فارس یکی از استان­ های جنوبی ایران است که در چند دهه اخیر در معرض نوسانات اقلیمی قرار گرفته است. نزدیک به سی درصد جمعیت استان در روستاها زندگی می­ کنند و معیشت اکثریت آن­ ها به کشاورزی وابسته است. زنان و مردان روستایی، نقش ها و مسئولیت‌هایی متفاوتی دارند، در نتیجه تعاملات و حساسیت­ های آن‌ها نیز به نوسانات اقلیمی متمایز می باشد. هدف این مطالعه، واکاوی آسیب­ پذیری زنان روستایی در برابر نوسانات اقلیمی و پیامدهای جنسیتی در روستاهای استان فارس بوده است. زیربنای تئوری این مطالعه، تئوری اکولوژی سیاسی فمینیستی بوده است. جامعه آماری، زنان روستایی عضو خانوارهای کشاورزی متأثر از نوسانات اقلیمی در استان فارس بوده اند. برای انتخاب نمونه­ ها، از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شد. داده ­ها از 406 پاسخ ­دهنده جمع آوری شد. داده ­ها با استفاده از شاخص آسیب پذیری معیشت، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­ ها نشان داد که نوع آسیب­ پذیری زنان روستایی از نوسانات اقلیمی، متفاوت بوده و آسیب پذیری علاوه بر نوع معیشت، با نابرابری­ های جنسیتی، نقش ها و مسئولیت ها و، وجود بیمار در خانه همبستگی بالایی دارد. در نتیجه آسیب­ پذیری، خود متأثر از نوسانات اقلیمی بیرونی و تعیین­ کننده های داخلی اجتماعی است. در مرحله اول، نقش ها و مسئولیت های زنان، ایشان را در معرض تغییر و تحولات محیطی قرار می­ دهد و سپس، نابرابری­ های جنسیتی یک عامل اصلی در آسیب­ پذیری تغییرات اقلیمی است. بر اساس یافته ها و نتایج، توسعه کارگاه ­های کوچک فرآوری محصولات کشاورزی، توسعه تشکل های اجتماعی- اقتصادی خاص زنان روستایی بخصوص برای خوشه­ های با آسیب پذیری بیشتر، ترویج رهیافت عدالت محور جنسیتی در خدمات اقلیمی و سایر توصیه ­های کاربردی در انتهای مقاله، ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Rural Women’s Vulnerability towards Climate Variability: The Case of Fars Province

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Moayedi 1
  • Dariush Hayati 2
  • Ezat Allah Karami 2
  • Kourosh Rezaei-Moghadam 2
1 Ph.D. Student, Department of Agricultural Extension and Education, School of Agriculture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
2 Professor, Department of Agricultural Extension and Education, School of Agriculture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

Fars province is one of the southern provinces of Iran that has been exposed to severe climate variability in recent decades. About 30 percent of the province's population lives in rural areas, and the majority of their livelihoods depends on agriculture. Rural men and women have different roles and responsibilities, therefore, their interactions and sensitivities to climate variability are different. The main purpose of this study was to assess the vulnerability of rural women towards climate variation and its gender consequences in rural areas of Fars province. The theory underlying this study has been the theory of feminist political ecology. The statistical population was rural women of agricultural households affected by climate variability in Fars province. Stratified random sampling method was used to select the sample group. In present study, the data were collected from 406 respondents. Data were analyzed using livelihood vulnerability index. Findings showed that the type of vulnerability of rural women towards climate variability was different and vulnerability is highly correlated with livelihoods, gender inequalities, roles and responsibilities, and the presence of the patient at home. Based on the results, vulnerability is itself affected by external climate variability and internal social determinants. In the first stage, the women’s roles and responsibilities is exposed to environmental changes and then gender inequalities are major affecting factors in their vulnerability against climate change. Based on the findings and results, the end-users of the study were provided with some applicable recommendations, including development of processing workshops for small-scale agricultural products, etablishing socio-economic institutions for rural women, especially for more vulnerable clusters, and extending a gender-equitable approach in climate services.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate variability
  • Rural women
  • Gender inequality
  • Fars province

مراجع

اعتمادی، م.، کرمی، ع.، و زمانی. غ. (1393). آسیب‌پذیری اجتماعی حاصل از خشکسالی و سازه‌های اثرگذار بر آن: مورد مطالعه باغداران انجیر استهبان فارس. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 12، شماره 1، صص 73-63. 
جمشیدی، ا.، اسدی، ع.، و کلانتری، خ. (1396). سازوکارهای سازگاری با تغییر اقلیم کشاورزان خرده‏ پای استان همدان. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 13، شماره 2، صص 130-109.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان فارس. (1398). سالنامه آماری استان فارس. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: <http://www.mpo-fr.ir/reports/40018<.
سازمان هواشناسی کشور. (۱۳۹۷). درصد مساحت تحت تأثیر خشکسالی بر اساس شاخص SPEI دوره ده ساله تا پایان مهرماه ۱۳۹۷. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: < http://ndc.irimo.ir/far<.
فتوح آبادی، ل.، و زمانی، غ. (1397). عوامل مؤثر بر تمایل کشاورزان منطقه‏­ ی زرقان به مهاجرت در شرایط خشکسالی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 14، شماره 2، صص 247-235.
 
Adger, W. N. (2006). Vulnerability. Global Environmental Change, 16(3), 268-281.
Ahmad, M. I., and Ma, H. (2020). Climate change and livelihood vulnerability in mixed crop–livestock areas: The case of Province Punjab, Pakistan. Sustainability, 12(2), 1-31, Available at: <https://www.mdpi.com/2071-1050/12/2/586>.
Ahsan, M. N., and Warner, J. (2014). The socioeconomic vulnerability index: A pragmatic approach for assessing climate change led risks - A case study in the South-Western Coastal Bangladesh. International Journal of Disaster Risk Reduction, 8, 32–49.
Arora-Jonsson, S. (2011). Virtue And Vulnerability: Discourses on women, gender and climate change. Global Environmental Change, 21(2), 744–751.
 
Akter, S., and Mallick, B. (2013). The poverty–vulnerability–resilience nexus: Evidence from Bangladesh. Ecological Economics, 96, 114-124.
Brooks, N., Adger, W. N. and Kelly, P. M. (2005). The determinants of vulnerability and adaptive capacity at the national level and the implications for adaptation. Global Environmental Change, 15, 151–162.
Buckingham, S., and Kulcur, R. (2009). Gendered geographies of environmental injustice. Antipode, 41(4), 659-683.
Chandra, A., McNamara, K. E., Dargusch, P., Caspe, A. M., and Dalabajan, D. (2017). Gendered vulnerabilities of smallholder farmers to climate change in conflict-prone areas: A case study from Mindanao, Philippines. Journal of Rural Studies, 50, 45-59.
Cole, S. (2017). Water worries: An intersectional feminist political ecology of tourism and water in Labuan Bajo, Indonesia. Annals of Tourism Research, 67, 14-24.
Elmhirst, R. (2015). Feminist political ecology in Perreault. In: Mc Carthy and Bridge (Eds). Routledge handbook of political ecology. (pp. 519–530). Uk: Routledge.
Field, C. B., and Barros, V. R. (Eds.). (2014). Climate change 2014–Impacts, adaptation and vulnerability: Regional aspects. Cambridge University Press.
Fussel, H. M. (2007). Vulnerability: A generally applicable conceptual framework for climate change research. Global Environmental Change, 17(2), 155–167.
Giordano, F. (2014). Climate change vulnerability and risk: Key concepts. Available at: <http://www.lifesecadapt.eu>.
Hahn M. B., Riederer, A. M., and Foster, S.O. (2009) The livelihood vulnerability index: A pragmatic approach to assessing risks from climate variability and change—a case study in Mozambique. Glob Environ Change, 19, 74–88.
Hanson, A. M., and Buechler, S. (2015). Introduction: Towards a feminist political ecology of women, global change, and vulnerable waterscapes. In A political ecology of women, water, and global environmental change (pp. 1-16). Londen: Routledge.
Hovorka, A. J. (2006). The No. 1 ladies' poultry farm: A feminist political ecology of urban agriculture in Botswana. Gender, Place & Culture, 13(3), 207-225.
Klasen. S., Lechtenfeld, T., and Povel, F. (2015). A feminization of vulnerability? Female headship, poverty, and vulnerability in Thailand and Vietnam. World Development, 71, 36–53. Available at: <www.elsevier.com/locate/worlddev>.
MacMahon, A. (2017). Climate change adaptation in southwest Bangladesh: Vulnerability and gender inequality. Ph.D. Dissertation, The University of Queensland, Australia.
Mehta, L., and Rocheleau, D. (2016). Dianne rocheleau: The feminist political ecology legacy and Beyond. In: The palgrave handbook of gender and development, 1st ed.; Harcourt, W. (Ed.) Palgrave Macmillan, (pp. 262–275) UK: London.
Nampinga, R. (2008). Gender perspectives on climate change. Commission on the Status of Women-UN.
Ncube, M., Madubula, N., Ngwenya, H., Mthunzi, T., Madzivhandila, T., Zinyengere, N., Zhou, L., Francis, J., Mthunzi, T., Olivier, C., and Madzivhandila, T. (2016). Climate change, household vulnerability and smart agriculture: The case of two south African provinces. Jàmbá: Journal of Disaster Risk Studies, 8(2), 1-14.
Nussbaum, M. (2002). Capabilities and social justice. International Studies Review, 4(2), 123-135.
Opiyo, F. E., Wasonga O.V., and Nyangito M. M. (2014). Measuring household vulnerability to climate-induced stresses in Pastoral Rangelands of Kenya: Implications for resilience programming. Research, Policy and Practice, 4(1), 1-15.
Qaisrani, A., Umar, M. A., Siyal, G. E. A., and Salik, K. M. (2018). What defines livelihood vulnerability in rural semi-arid areas? Evidence from Pakistan. Earth Systems and Environment, 2(3), 455-475.
Raworth, K. (2008). Climate wrongs and human rights: Putting people at the heart of climate-change policy. Oxfam Briefing Paper 117. Oxfam International. Available at: .
Sultana, F. (2014). Gendering climate change: Geographical insights. The Professional Geographer, 66(3), 372-381.
Taylor, M. (2014). The political ecology of climate change adaptation: Livelihoods, agrarian change and the conflicts of development. Londen: Routledge.
Scholatek, L., and Boll, H. (2011). Climate finance fundamentals. Available at: <https://www.deutscheklimafinanzierung.de/wp-content/uploads/2011/11/10_CFF_GENDER.pdf>.
Terry, G. (2009). No climate justice without gender justice: An overview of the issues. Gender & Development, 17(1), 5-18.
Zarafshani K., Sharafi, L., Azadi H., and Passel, S.V. (2016). Vulnerability assessment models to drought: Toward a conceptual framework. Sustainability, 8(588), 1-21.
علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
دوره 17، شماره 2
اسفند 1400
صفحه 81-97

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار