سنجش سطح پایداری سرمایه های معیشتی خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی (مطالعه موردی شهرستان سلسله در استان لرستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف سنجش سطح پایداری سرمایه­ های معیشتی خانوارهای روستایی شهرستان سلسله در شرایط خشکسالی انجام گرفت. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ چگونگی جمع­ آوری داده­ها پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش سرپرستان خانوارهای روستایی شهرستان سلسله بودند (10888=N) که با استفاده از جدول کرجسی- مورگان، حجم نمونه­ی آماری 379 نفر محاسبه گردید. به منظور دستیابی به نمونه­ها از روش نمونه­ گیری چند مرحله­ ای استفاده گردید. چارچوب تحلیلی مورد استفاده در این پژوهش، چارچوب معیشت پایدار بود. برای محاسبه­ ی سطح پایداری نیز از روش رادار پایداری بهره گرفته شد. نتایج تحقیق نشان داد که در بین پنج سرمایه­ ی معیشتی، چهار سرمایه­ ی انسانی، طبیعی، اجتماعی و مالی از نظر پایداری در حد متوسط و سرمایه­ ی فیزیکی در وضعیت پایداری بالقوه قرار دارند. نتایج نهایی سنجش میزان پایداری در بین دهستان­ های شهرستان سلسله حاکی از آن بود که دهستان فیروزآباد با کسب بیشترین امتیاز و دهستان هنام با کسب کمترین امتیاز به ترتیب پایدارترین و کم­پایدارترین دهستان­ های منطقه مورد مطالعه به لحاظ معیشت روستایی بودند. براساس یافته­ های پژوهش پیشنهاد می­شود برنامه­ ریزی بیشتری در راستای افزایش سرمایه مالی صورت بگیرد. وضعیت دسترسی خانوارهای روستایی به منابع مالی از قبیل اختصاص وام­ هایی با بهره ­ی کم و اقساط بلندمدت بهبود یابد. همچنین اقدامات لازم نسبت به اصلاح روند کنونی تخصیص اعتبارات خشکسالی مدنظر واقع شود تا از این طریق خانوارهای کمتر برخوردار و فقیر نیز به نحوی عادلانه از این گونه تسهیلات بهره­ مند شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessing the Level of Sustainability of Rural Households’ Livelihood under Drought Condition (The Case of Selseleh County in Lorestan Province)

نویسندگان [English]

  • F Kazemiyeh 1
  • A Eidi 2
  • M Asadolahi 2
1 Assistant Professor Department of Extension and Rural Development, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Iran.
2 Ph.D. Student of Agricultural Development, Department of Extension and Rural Development, Faculty of Agriculture University of Tabriz, Iran.
چکیده [English]

The aim of this study was to assess the level of sustainability of livelihoods of rural households in Selseleh city under drought conditions. This research is applied in terms of purpose and data collection. The statistical population of the study was the heads of rural households in Selseleh county (N = 10888). Using Krejcie and Morgan table, the statistical sample size was estimated 379 cases. In order to select the samples, a multi-stage sampling method was employed. The analytical framework used in this study was a sustainable livelihood framework. Stability radar method was used to calculate the level of stability. The results of the research showed that out of the five livelihood capitals, four human, natural, social, and financial capitals are of average level of sustainability. In addition, the results revealed that physical capital is in a potential sustainability state. The final results of measuring the level of sustainability among the sub-counties of Selseleh city indicated that with the highest and lowest scores, Firouzabad and Honam were the most and the least sustainable sub-counties in the studied region, respectively. Based on the findings, it is suggested that more planning be done in order to increase the financial capital and improve the access of rural households to financial resources such as low interest loans and long-term installments. Also, the necessary measures should be taken into consideration to correct the current process of allocating drought credits so that the less fortunate and poor households can benefit from such facilities in a fair way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drought
  • Livelihood capital
  • Lorestan province
  • Sustainability

مراجع

اسدالهی، م. (1395). راهبردهای معیشتی خانوارهای روستایی شهرستان الشتر هنگام خشکسالی، پایان­ نامه کارشناسی­ ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی کرمانشاه.
اسدالهی، م.، آگهی، ح.، و اطهری، ز. (1397). بررسی عوامل تاثیرگذار بر مقاومت خانوارهای روستایی شهرستان الشتر در هنگام خشکسالی با استفاده از چارچوب معیشت پایدار، فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، سال 5، شماره 3، صص 406-397.
اسدپوریان، ز.، نادری مهدیی، ک.، و محمدی، ی. (1400). بررسی راهکارهای مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی در استان لرستان. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره ، شماره 2، صص 80-63.
اصغری سراسکانرود، ص. (1395). تبیین معیشت پایدار در مواجهه با خشکسالی (مطالعه موردی روستاهای بخش مرکزی شهرستان هشترورد)، رساله دکتری، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی.
بریمانی، ف.، راستی، ه.، رئیسی، ا.، و محمدزاده، م. (1395). تحلیل عوامل جغرافیایی مؤثر بر معیشت خانوار در سکونتگاه ­های روستایی مورد شناسی: شهرستان قصرقند. مجله جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای، دوره 6، شماره 18، صص 96-85.
جمعه­پور، م.، و کیومرث، ن. (1391). بررسی اثرات گردشگری بر دارایی­ها و فعالیت­ های معیشتی مردم در چارچوب معیشت پایدار گردشگری (مطالعه موردی روستای زیارت). مجله مطالعات مدیریت گردشگری، سال 7، شماره 17، صص 119-87.
خالقی، س.، بزازان، ف.، و مدنی، ش. (1394). اثر تغییر اقلیم بر تولید بخش کشاورزی و بر اقتصاد ایران (رویکرد ماتریس حسابداری اجتماعی). مجله پژوهش­ های اقتصاد کشاورزی، دوره 7، شماره25، صص 135-113.
رحیمی، ز.، و کرمی دهکردی، م. (1399). ارزیابی دینامیک وضعیت معیشت جوامع روستایی با استفاده از رهیافت SLF و بهره­ مندی از الگوی CIPP (مطالعه موردی روستاهای شهرستان دره­شهر). نشریه توسعه محلی، سال 12، شماره 1، صص 303-271.
رزمی، ح.، شمس، ع.، و مولائی، م. (1398). کاربرد نظریه داده بنیاد در تحلیل تأثیز خشک شدن دریاچه ارومیه بر معیشت خانوارهای روستایی حوضه دریاچه ارومیه. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 15، شماره 2، صص 139-119.
سجاسی قیداری، ح.، صادقلو، ط.، و شکوری فرد، ا. (1395). سنجش سطح دارایی­ های معیشت در مناطق روستایی با رویکرد معیشت پایدار (مطالعه­ ی موردی: روستاهای شهرستان تایباد). مجله پژوهش و برنامه­ ریزی روستایی، دوره 5، شماره 1، صص 216-197.
سواری، م.، و شوکتی آمقانی، م. (1398). شناسایی راهکارهای سازگاری کشاورزان کوچک مقیاس در مقابله با خشکسالی در استان آذربایجان­ غربی. فصلنامه برنامه­ ریزی فضایی، سال9، شماره 4، صص 166-141.
شریفی، ز.، نوری­ پور، م.، و کرمی‌دهکردی، ا. (1396). بررسی وضعیت سرمایه ­های معیشت و پایداری آنها در خانوارهای روستایی (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان دنا). مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 13، شماره 2، صص 70-51.
شهرکی، م. (1393). بررسی جایگاه کشاورزی چندکارکردی در معیشت پایدار روستایی (مطالعه ­ی موردی آبزی پروران شهرستان زاهدان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج.
صادق­زاده، م.، الهیاری، م. ص.، و انصاری، م. ح. (1393). تحلیل سطوح دارایی­ های پایداری نظام شالیکاری شهرستان رشت. مجله راهبردهای توسعه روستایی، دوره 1، شماره2، صص 97-85.  
عبداالله­زاده، غ.، صالحی، خ.، شریف­زاده، م.، و خواجه شاهکوهی، ع. ر. (1394). بررسی تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی در استان گلستان. مجله برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، دوره 4، شماره 15، صص 169-148.
کلانتری، خ. (1395). پردازش و تحلیل داده­ ها در تحقیقات اجتماعی – اقتصادی. تهران: انتشارات فرهنگ صبا.
نظری، م.، فروزانی، م.، یزدان­پناه، م.، و برادران، م. (1396). تبیین امنیت معیشت کشاورزان در شرایط گرد و غبار در شهرستان شوش، مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 13، شماره 2، صص 169-153.
نوروزی، م.، و حیاتی، د. (1394). سازه­های مؤثر بر معیشت پایدار روستایی از دیدگاه کشاورزان استان کرمانشاه، مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 11، شماره1، صص 144-127. 
هوشمندان مقدم فرد، ز. (1399).  ادراک و رفتار سازگاری کشاورزان در ارتباط با تغییرات اقلیمی و ارایه الگویی برای آموزش و توانمندسازی آنها در استان زنجان، رساله دکتری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان.
ودادی، ا. (1390).  تحلیل آسیب­پذیری کشاورزان سبزی و صیفی­کار با استفاده از چارچوب معیشت­های روستایی پایدار (مطالعه ­ی موردی شهرستان اسدآباد). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان.
 
Abdullah Zadeh, Gh. H., Salehi, Kh., Sharifzadeh, M., and Khajeh Shahkoohi, A.  (2015). Investigating the effect of tourism on sustainable livelihood A village in Golestan province. Journal of Tourism Planning and Development, 4(15), 148-169.
Asadolahi, M. (2016). Rural households livelihood strategies in drought prone area case study of Aleshtar city, M.Sc.Thesis. Razi University, Kermanshah.
Asadolahi, M., Agahi, H., and Athari, Z. (2018). Investigating the factors affecting the resistance of Alshart village households in drought by using the sustainable livelihood framework. Rural Development Strategies, 15(3), 397-406.
Berchoux, T., Watmoughb, G. R., Huttonc, C.W., and Atkinsond, P. M. (2019). Agricultural shocks and drivers of livelihood precariousness across Indian rural communities. Landscape and Urban Planning,189, 307-319.
Berimani, F., Rasti, H., Raisi, E., and Mohammadzadeh, M. (2016). Analysis of geographical factors affecting household livelihood in rural settlements case study: Qasr Ghand city. Journal of Geography and Urban-Regional Planning, 6(18), 85-96.
Bhandari, B. (2013). Rural livelihood change household capital, community resources and livelihood transition. Journal of Rural Studies, 32, 126-136.
Fang, Y., Fan, J., Shen, M., and Song, M. (2014). Sensitivity of livelihood strategy to livelihood capital in mountainareas: Empirical analysis based on different settlements in the upperreaches of the Minjiang River, China. Ecological Indicators, 38, 225-235.
Hua, X., Yan, J., and Zhang, Y. (2017). Evaluating the role of livelihood assets in suitable livelihood strategies: Protocol for anti-poverty policy in the Eastern Tibetan Plateau, China. Ecological Indicators,                 78, 62-74.
Khalegi, S., Bazazan, F., and Madani, Sh. (2015). The Effects of climate change on agricultural production and Iranian economy. Agricultural Economics Research, 17(25), 113-135.
Mariano, D. A., Dos Santos, C. A. C., Wardlow, B. D., Anderson, M., Schiltmeyer, A. V., Tadesse, T., and Svoboda, M. D. (2018). Use of remote sensing indicators to assess effects of drought and human-induced land degradation on ecosystem health in Northeastern Brazil. Remote Sensing of Environment, 213(1), 129-143.
Mohmmed, A., Li, J., Elaru Joshua, E., Mohammed, M. A., Keesstra, S., Artemi, C., Martin, K., Reuben, M., and Teffera, Z. (2018). Assessing drought vulnerability and adaptation among farmers in Gadaref region, Eastern Sudan. Land Use Policy, 70, 402-413.
Mukherjee, S., Mishra, A., and Trenberth, K. (2018). Climate change and drought: Perspective on drought indices, Current Climate Change Reports, 4 (2), 145-163.
Nikuze, A., Sliuzas, R., Flacke, J., and Maarseveen, M. F. (2019). Livelihood impacts of displacement and resettlement on informal households. A case study from Kigali, Rwanda. Habitat international. 86, 38-47.
Nazari, M., Forouzani, M., Yazdanpanah, M., and Baradaran, M. (2017). Livelihood security of farmers under dust in Susa County, Iranian Journal of Agricultural Extension and Education, 13(2), 153-169.
Nowruzi, M., and Hayati, D. (2015). Structures affecting sustainable rural livelihood from the perspective of farmers in Kermanshah province. Iranian Journal of Agricultural Extension and Education, 11(1), 127-144.
Pei, W., Fu, Q., Liu, D., Li, T., and Cheng, K. (2016). Assessing agricultural drought vulnerability in the Sanjiang Plain based on an improved projection pursuit model. Natural Hazards, .82(1), 683–701.
Razmi, H., Shams, A., and Molaei, M. (2019). Application of grounded theory to analyse the impact of drying Lake Urmia on rural households’ livelihoods. Iranian Journal of Agricultural Extension and Education, 30(2), 119-135.
Sadeghzadeh, M., Allahayari, M. S., and Ansari, M. H. (2014). Analysis of levels of stability assets of paddy system in Rasht city. Journal of Rural Development Strategies, 1(2), 85-97.
Sajasi Gheidari, H., Sadeghloo, T., and Shakoori Fard, E. (2016). Measuring the level of livelihood assets in rural areas with an approach sustainable livelihood (case study: Villages of Taybad county). Journal of Rural Research and Planning, 15(1), 197-216.
Savari, M., and Shokati Amghani, M. (2019). Identifying adaptation strategies for small-scale farmers in the face of drought in West Azerbaijan province. Scientific Quarterly of Geographical Planning, 9(4), 141-166.
Shahraki, M. (2014). Investigating the position of multifunctional agriculture in sustainable rural livelihood: A case study of aquaculture in Zahedan, M.Sc. Thesis, Yasouj University.
Sharafi, Z., Nooripour, M., and Karami Dehkordi, E. (2016). Assessing livelihood capitals and their sustainability in rural households (the case of the central district of Dena county). Journal of Iran Agricultural Extension and Education, 13(2), 50-70.
Vadadi, E. (2011). Vulnerability analysis of vegetable and summer farmers using the framework of sustainable rural livelihoods: A case study of Asadabad city. M.Sc. Thesis University.
 
علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
دوره 18، شماره 1
شهریور 1401
صفحه 197-212

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار