ایستار های شالیکاران پیرامون تغییر الگوی کشت برنج به مرکبات: پژوهشی بر مبنای روش کیو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه میریت و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج

2 استادیار گروه مدیریت و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان

3 دانشجوی دکتری گروه مدیریت و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج

چکیده

جامعه‌ی کشاورزی نظیر سایر جوامع، به دلایل مختلفی پیوسته در حال تغییر است و این تغییرات بستگی به بهره‌برداران و نگرش‌های آنان دارد. بنابراین، شناسایی این نگرش‌ها برای درک رفتار اجتماعی کشاورزان، بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش نیز با رویکردی اکتشافی و با استفاده از روش کیو، به واکاوی و دسته‌بندی نگرش شالیکاران شهرستان سوادکوه (استان مازندران) نسبت به تغییر الگوی کشت از برنج به مرکبات پرداخته شد. برای این منظور، گروهی از شالیکاران این شهرستان به صورت هدفمند انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات، شامل 60 کارت‌کیویی (60 گویه) بود که بعد از ارزیابی فضای گفتمان تهیه شد. شالیکاران با مطالعه‌ی نظرات درج شده در کارت، آن‌ها را در قالب طیف امتیازدهی کیو در سه دسته موافق، مخالف و بی‌نظر دسته‌بندی کردند. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌های کیو، از نرم‌افزار PQmethod استفاده شد که ابزاری قدرتمند جهت شناسایی و دسته‌بندی الگوهای نگرشی متفاوت نسبت به یک پدیده می‌باشد. نتایج نشان داد که دسته‌بندی کارت‌های کیویی در سطح 0/01 معنا‌دار بود و این بدان مفهوم است که نگرش شالیکاران مورد مطالعه قابل تفکیک و دسته‌بندی می‌باشد. فزون بر آن، یافته‌های حاصل از آرایه‌های عاملی و امتیازهای استاندارد شده‌ی آن، نشان داد که نگرش شالیکاران در چهار الگوی نگرشی هم‌گرا به تغییر، واگرا به تغییر، بازنگران به تغییر و بی‌تفاوت به تغییر قابل تفکیک می‌باشند. بنابراین، پیشنهاد می‌شود مسئولین کشاورزی منطقه با سازوکارهایی مناسب، این نگرش‌ها را سازماندهی، هدایت و
کنترل‌کنند، تا یکپارچگی کشت و افزایش تولید برنج در منطقه فراهم آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rice Farmers' Attitudes towards Change in Cropping Pattern From Rice to Citrus Production: A Q- Method Approach

نویسندگان [English]

  • zakariea Mohammadi Tameri 1
  • Mostafa Ahmadvand 2
  • Sedighe Ghasemi 3
1
2
3
چکیده [English]

Agricultural society like other societies is changing continuously due to different reasons. In this regard, the most changes depend on farmers' attitudes and beliefs. Therefore, identifying the attitude of farmers toward change in cropping pattern is an important first step in understanding their behavior. The main purpose of this research was to analyze attitudes of rice growers in Savadkooh County regarding change in cropping pattern from rice to citrus production. For this purpose, a discovery approach with the aid of Q method was used. Then, a group of farmers in the county was selected purposively. The research instrument involved 60 Q cards which were finalized with respect to the dialog space. The participants reviewed the cards and arranged them in agree, disagree and neutral categories. The PQ- method software was used to analyze the data. The software has a high ability for identifying and categorizing attitude patterns regarding a phenomenon. Findings revealed that categorizing the Q cards were significant at the 0.01 level. It means that the attitude of farmers can be categorized. The Q analysis identified four district perspectives of changing in cropping pattern, which can be described as: convergence, detergence, overview, and neutral to change cropping pattern. Therefore, it is recommended that the agricultural experts should implement suitable approaches for organizing, leading and controlling the attitude of farmers and consequently provide cropping integration and increasing rice production.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attitude
  • Cultivation pattern
  • Q-method. Rice farming
  • Savadkooh
بیگدلی، الف.، و صدیقی، ح. (1389). بررسی رفتار پذیرش روش‌های کشاورزی پایدار توسط مددکاران ترویجی استان قزوین. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، سال 41، شماره 3، صص. 412- 405.
پارسا، م. (1383). زمینه روان‌شناسی نوین. تهران، بعثت، چاپ بیستم، ص312.
تبرایی، م.، و حسن‌نژاد، م. (1388). بررسی عملکرد و عوامل مؤثر بر پذیرش برنامه‌های ترویجی اجرا شده در مسیر فرآیند توسعه کشاورزی؛ مطالعه موردی گندمکاران شهرستان مشهد. مجلهاقتصادوتوسعه، علوموصنایعکشاورزی، سال 23، شماره 1، صص.68-59.
ترکان، ه.، و کجباف، م. (1387). نگرش چیست. فصلنامه توسعه علوم رفتاری، سال 1، شماره 1، صص. 54-49. 
جمشیدی، ع.، تیموری، م.، جمشیدی، م.، و سرابی، س. (1389). بررسی عوامل موثر بر نگرش کشاورزان نسبت به کاشت برنج مطالعه موردی: شهرستان شیروان و چرداول در استان ایلام. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، سال 41، شماره 3، صص. 297-287.
خوشگویان‌فرد، ع. (1386). روش‌شناسی کیو. تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی.
خوشگویان‌فرد، ع.، زرگر، ط.، و تجاری، ف. (1388). شناسایی نگرش بانوان ورزشکار نسبت به حجاب در ورزش به کمک روش کیو. اسلام و علوم اجتماعی، سال 1، شماره1، صص. 137-125.
دانایی‌فرد، ح.، کردنائیج، ا.، و لاجوردی، س. (1390). ارتقای ظرفیت خط‌مشی‌گذاری کشور: گونه‌شناسی نقش کانون‌های تفکر. مدیریت دولتی، سال 3،  شماره 6، صص. 78-55. 
راجرز، الف. م.، و شومیکر، ف. (1379). رسانش نوآوری‌ها: رهیافتی میان‌فرهنگی. ترجمه عزت‌اله کرمی و ابوطالب فنایی. شیراز: دانشگاه شیراز.
رفیع‌پور، ف. (1372). سنجشگرایشروستائیاننسبتبهجهادسازندگی. تهران. نشر ارغوان.
روشبلاو، ن. م.، و اُدیل، ب. (1371). روان‌شناسی اجتماعی. ترجمه‌ی سیدمحمد دادگران. تهران: مروارید، چاپ دوم، ص124.
زارعیان، آ. (1388). تبیین تئوریک مفهوم سبک زندگی نوجوانان پسر به شیوه‌ی کیومتدولوژی و طراحی و تحلیل روانسنجی پرسشنامه سبک زندگی نوجوانان پسر ایرانی. برگرفته از رساله‌ی دکتری تخصصی دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده‌ی علوم پزشکی.
سرعتی‌آشتیانی، ن. (1387). نوآوری استراتژیک. فصلنامه مدیریت و منابع انسانی در صنعت نفت، سال 2، شماره 2، صص. 171-143.
صالحی، ل.، ظریفیان، ش.، و رضوانفر، الف. (1388). تحلیل دیدگاه‌های کیوی کاران غرب استان مازندران در خصوص عوامل تأثیرگذار بر تغییر الگوی کشت از برنج و مرکبات به کیوی. مجلهعلومکشاورزیومنابعطبیعی، سال 16، شماره 1، صص. 43-34.
صدیقی، ح. (1380). بررسی عوامل تأثیرگذار بر نگرش کشاورزان نسبت به توسعه کشت کلزا در استان مرکزی. اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 9، شماره 35، صص. 159-139.     
صدیقی، ح.، و احمدپورکاخک، الف. (1384). سنجش نگرش کشاورزان زعفرانکار نسبت به تولید و توسعه کشت زعفران وبررسی مسائل و مشکلات آنان (مطالعه موردی شهرستان گناباد). مجله علوم کشاورزی ایران،سال 36، شماره 3، صص. 699-689.
فارسیجانی، ح.، و سمیعی نیستانی، الف. (1389). بررسی نقش یک پارچگی بین مدیریت کیفیت جامع و مدیریت تکنولوژی در تعیین عملکردهای کیفیت و نوآوری (پژوهشی در مورد شرکت های تولید استان مرکزی). مجله مدیریت فناوری اطلاعات، شماره 4، صص. 136-177.
فرجی، ا.، و میردامادی، س. م. (1385). بررسی نقش ترویج در پذیرش بیمه محصول سیب توسط باغداران شهرستان دماوند. مجلهعلومکشاورزی، سال 12، شماره 3، صص. 500-489.
قربانی کلاهی، م.، رضایی‌مقدم، ک.، و آجیلی، ع. (1389). پذیرش خشکه‌کاری در زراعت برنج: مورد مطالعه استان خوزستان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، سال 6، شماره1، صص. 69-59.
کرلینجر، ف. ن. (1376). اصول تحقیق در علوم رفتاری. ترجمه‌ی حسن‌پاشا شریفی و جعفر نجفی‌آزاد. آوای نور، چاپ دوم، صص 320-299.
کریمی، ی. (1379).نگرشوتغییرنگرش. تهران. موسسه نشر ویرایش.             
کشاورز، ف.، اللهیاری، م.، آذرمی سه‌ساری، ذ.، و خیاطی، م. (1389). عوامل موثر بر عدم پذیرش کشت ارقام  برنج پرمحصول در میان کشاورزان استان گیلان. مجلهپژوهشهایترویجوآموزشکشاورزی، سال 3، شماره 4، صص.112-99.
لاجوردی، ا. (1389). نقش کانون‌های تفکر دارای مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خط‌مشی‌های عمومی: پژوهشی بر مبنای روش کیو (Q). فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره 55، صص. 109-87.مرادیان، ف. (1390). روش‌شناسی کیو. کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 37، صص. 101-96.
موسوی، م. (1384). تحلیل مشارکت اجتماعی در تهران (رویکرد خرده‌فرهنگ دهقانی راجرز). رفاه اجتماعی، سال 5، شماره 19، صص. 327-301.
نوروزی، ا.، و چیذری، م. (1385). سازه های فرهنگی و اجتماعی موثر در نگرش گندمکاران شهرستان نهاوند پیرامون توسعه آبیاری بارانی.علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران،سال 2، شماره 2، صص. 69-59.
همایونی‌فر، م.، و ملک‌دار، م. (1384). بررسی عوامل مؤثر بر توسعه کشت کلزا در استان مازندران. فصلنامهپژوهشهایاقتصادی، سال 5، شماره 4، صص. 122-113.
یزدانی، م.، پیردشتی، ه.، نصیری، م.، و قنبری، ع. (1388). نگاهی بر عوامل تأثیرگذار بر الگوی کاشت مبتنی بر برنج در استان مازندران. قابل دسترس در سایت /       .http://www.berenge.com
یزدانی، م.، و سبحانی، ح. (1389). بررسی مدیریت، نگرش و دانش فنی کشاورزان کلزا‌کار مطالعه موردی  قوچان. همایش ملی دستاوردهای نوین در تولید گیاهان با منشاء روغنی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد.
 
Anderson, D. (2005). Female executives in biotechnology: A contextual approach to understanding their work environments. Journal of the International Society for the Scientific Study of Subjectivity, 28, 34-57.
Barker, J. H. (2008). Q-methodology: An alternative approach to research in nurse education. Nurse Education Today, 28, 917–925.
Brown, S. R. (1980). Political subjectivity: Application of Q methology in political science. New Haven CT: Yale University Press.
Chang, K. M., and Cheung, W. (2001). Determinants of the intention to use internet at work: A confirmatory study. Information and Management, 39, 1, 1-14.
Davis, F. D. (1993). User acceptance of innovation technology: System charecterstics, user perception and behavioral impacts. International Journal of Man-Machaine Studies, 38, 475-485.
Fishbein, M. and  Ajzen, I. (1975). Beliefs, Attitude, Intension, and Behavior: An Introduction to Theory and Rresearch. Reading, MA: Addison-Wesley. http://www.qmethod.org/, Accessed June 7.
Im, I., Kim, Y and Han, H.J. (2008). The effects of perceived risk and technology type on users’ acceptance of technologies. Information and Management, 45, 1-9.
Mckeown, B., and Thomas, D. (1988). Q-methodology. Newbury Park, CA: Sage Publications.
Saka, J. O., Okoruwa, V.O., Lawal, B.O., and Ajijola, S. (2005). Adoption of improved rice varieties among smallholder farmers in south-western Nigeria. World Journal of Agricultural Sciences, 1, 1, 42-49.
Shinebourne, P. (2009). Using Q Method in qualitative research. International Journal of Qualitative Methods, 8, 1, 93-97.
Stephenson, W. (1935). The study of behavior: Q-technique and its methodology. Chicago: University of Chicago Press.
Van Exel, J. N., and de Graaf, G. (2006). Q-methodology: A sneak preview.[online]. Avaiable in: <http://www.jobvanexel.nl>.
Walter, Z., and Lopez, M. S. (2008). Physician acceptance of information technologies: Role of perceived threat to professional autonomy. Decision Support Systems, 46, 206-215.
Watts, S., and Stenner, P. (2005). Doing Q Methodology: Theory, method and interpretation. Qualitative Research in Psychology, 2, 67-91.
Yi, M.Y., Jackson, J. D., Park, J.S. and Probst, J.C. (2006). Understanding information technology acceptance by individual professionals: Toward an integrative view. Information and Management, 43, 350-363.