مقایسه کاربرد فرایند تحلیل شبکه (ANP) و تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در تحلیل شاخص فقرآبی کشاورزی: مورد مطالعه شهرستان دزفول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان

2 ، استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان

3 دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان

چکیده

فقر آبی کشاورزی به‌طور عام به معنای کمبود آب با کیفیت خوب برای کشاورزی می‌باشد. شاخص فقر آبی کشاورزی با ترکیبی از عوامل طبیعی و فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی در بخش کشاورزی امکان تحلیل وضعیت آب کشاورزی هر منطقه را متناسب با شرایط آن منطقه فراهم می‌کند. این تناسب درواقع مرهون به‌کارگیری روش‌های مناسب وزن دهی با توجه به دیدگاه افراد مهم درزمینه‌ی موضوعی آن می‌باشد. بر همین مبنا، پژوهشی با هدف اولویت‌ بندی مؤلفه‌ها و زیرمعیارهای اصلی شاخص فقر آبی کشاورزی با استفاده از فرایند تحلیل شبکه (ANP) و مقایسه آن با فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در شهرستان دزفول انجام گرفت. برای این منظور، نمونه‌ای هدفمند شامل پنج نفر از کارشناسان مراکز ترویج و خدمات جهاد کشاورزی که دارای صلاحیت علمی و تجربی بالایی در مراکز سطح شهرستان بودند، برای تکمیل انجام مقایسات زوجی انتخاب شدند. مدل طراحی شده ANP ، وزن‌ها در قالب مؤلفه‌ها (5 گره یا نود)، معیارها (9 گره) و زیرمعیار‏های شاخص (27 گره) بر اساس فرایند مقایسات زوجی، پردازش، محاسبه و تحلیل شدند. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‏های جمع‌آوری‌شده از نرم‌افزارهای Excel، Super Decisions وExpert choice استفاده شد. نتایج، گویای آن است که مدل ANP در مقایسه با مدل AHP از کارایی بیشتری برای تحلیل شاخص فقر آبی کشاورزی در منطقه برخوردار است. همچنین، از میان زیرمعیارهای مؤثر بر هدف پژوهش، سیستم ‌های زهکشی، مصرف کود شیمیایی و فاصله بین منبع آب و مزرعه به ترتیب از مهم‌ترین زیرمعیارها، و بالادست بودن زمین در توزیع و تخصیص آب‌، تسطیح اراضی و شرکت در کلاس‌ های آموزشی مدیریت آب، کمترین وزن را کسب کرده و کم اهمیت ‌ترین زیر معیارها به شمار می‌ آیند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison Application of the Analytic Network Process (ANP) and Analytic Hierarchy Process (AHP) in Analysis of the Agricultural Water Poverty Index: The Case of Dezful County

نویسندگان [English]

  • Behnam Hemmati 1
  • Masomeh Forouzani 2
  • Masoud Yazdanpanah 2
  • Bahman Khosravipour 3
1 Former M.Sc. Student, Department of Agricultural Extension and Education, Khuzestan Ramin Agricultural and Natural Resources University
2 Assistant Professor, Department of Agricultural Extension and Education, Khuzestan Ramin Agricultural and Natural Resources University
3 Associate Professor, Department of Agricultural Extension and Education, Khuzestan Ramin Agricultural and Natural Resources University
چکیده [English]

Agricultural water poverty, generally, means the scarcity of good quality of water for agriculture. Agricultural water poverty index (AWPI) through a combination of natural, physical, social, economic and institutional factors in agricultural context helps to analyze the agricultural water poverty of each place, according to its situation. This characteristic depends on its ability to take advantageous of appropriate weighting techniques by involving the viewpoints of important subjects regarding the issue. In line with this, using Analytical Network Process (ANP) and Analytical Hierarchy Process (AHP) a study was carried out to weighting the components and sub-components of the AWPI in Dezful County. A purposive sample including five agricultural water and soil experts, who showed high academic qualifications and practical experience in Agriculture Jihad Services Centers across Dezful, were selected. They were asked to complete the study questionnaire which contained several paired comparison matrices. The ANP model was constructed according to the original format of the AWPI, in which all the components (5 nodes), criteria (9 nodes) and sub-criteria (27 nodes) were analyzed and weighted using paired comparison. For analyzing of the data collected, Excel, Super Decisions and Expert Choice software were used. Results revealed that the ANP model compared with AHP one is more capable to analyze the Agricultural Water Poverty Index based on the region. In addition, among the effective sub-criteria, drainage system, fertilizer consumption and distances between water source and farm were the most important ones, respectively. On the other hand, upstream lands in water allocation and distribution, land leveling and attending water management classes demonstrated the lowest weight, and also the least important sub-criteria, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water management
  • Agricultural Water Poverty Index (AWPI)
  • Analytic Network Process (ANP)
  • Analytic Hierarchy Process (AHP)
  • Dezful County

مراجع

بزرگ خو، ح.، و افشاری، م.ع. (1391). مدل مدیریت استراتژیک منابع انسانی بوسیله تکنیک تحلیل شبکه فازی (Fuzzy)، ANP  و SWOT. سومین کنفرانس مدیریت اجرایی، تهران 24 و 25 مهرماه، صص 1- 17.
جبل عاملی، ف.، و رسولی نژاد، ا. (1389). بکارگیری مدل فرایند تحلیل شبکه­ای در رتبه­بندی شعب بانکی: مطالعه موردی بانک صادرات. فصلنامه پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، سال 18، شماره 55، صص 107- 124.
حیات غیبی، ف.، و کرباسی، ع. (1391). بهره­گیری از فرایند تحلیل شبکه­ای در اولویت­بندی راهبردهای مؤثر بر موفقیت صندوق بیمه محصولات کشاورزی: مطالعه موردی استان چهارمحال و بختیاری. فصلنامه روستا و توسعه، سال 16، شماره 3، صص 59- 81.
دری، ب.، و حمزه­ای، ا. (1389). تعیین استراتژی به ریسک در مدیریت ریسک به‌وسیله تکنیک ANP (مطالعه موردی: پروژه توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی). مجله مدیریت صنعتی، دوره 2، شماره 4. صص 75 - 92.
زبردست، ا. (1389). کاربرد فرآیند تحلیل شبکه­ای (ANP) در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 41، صص 79 - 90.
عیسی لو، ع،ا.، ابراهیم­زاده، ح.، و شاهمرادی، ب. (1393). امکان­سنجی مداخله پذیری بافت­های فرسوده و نا‏کارآمد شهری با استفاده از مدل فرایند تحلیل شبکه مطالعه موردی: منطقه 6 شهر قم. مجله جغرافیا و توسعه، شماره 34،         صص 57- 68.
فرجی سبکبار، ح.، بدری، س.ع.، و مطیعی لنگرودی، س،ح. (1389). سنجش میزان پایداری نواحی روستایی بر مبنای مدل تحلیل شبکه، با استفاده از تکنیک بردا مطالعه موردی: نواحی روستایی شهرستان فسا. پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 72، صص 135- 156.
نسترن، م­.­، قاسمی، و.، و هایزاده­زرگر، ص. (1392). ارزیابی شاخص­های پایداری اجتماعی با استفاده از فرایند تحلیل شبکه­ (ANP). مجله جامعه‌شناسی کاربردی، سال 24، شماره 3، صص 1 - 19.
 
Abro, Z. A., Alemu, B. A., and Hanjra, M. A. (2014). Policies for agricultural productivity growth and poverty reduction in rural ethiopia. World Development, 59, 461-474.
Biswas, A. K. (2007). Water as a human right in the MENA region: challenges and opportunities. Water Resources Development, 23 (2), 209-225.
Bozdag, C. E., Kahraman, C., and Ruan, D. (2003). Fuzzy group decision making for selection among computer integrated manufacturing systems. Computers in Industry, 51(1), 13-29.
Brown, C. (2012). Introduction to water, poverty, and ecology: A vision for sustainability in integrating ecology and poverty reduction. Springer New York. eBook ISBN:978-1-4419-0633-5.PP. 109-111.
Chenoweth, J. (2008). Minimum water requirement for social and economic development. Desalination, 229 (1), 245-256.
Cho, D. I., Ogwang, T., and Opio, C. (2010). Simplifying the water poverty index. Social indicators research, 97 (2), 257-267.
Cook, S. E., Fisher, M. J., Andersson, M. S., Rubiano, J., and Giordano, M. (2009) Water, food and livelihoods in river basins. Water Intern, 34 (1), 13–29.
CSIRO )­Commonwealth Scientific and Industrial Research Organization(. )2013.( Water resource assessment. Delivering science and tools to guide the sustainable and responsible management of Australia’s water resources. Retrieved from: www.csiro.au.
Douxchamps, S., Ayantunde, A., and Barron, J. (2014). Taking stock of forty years of agricultural water management interventions in smallholder systems of Burkina Faso. Water Resources and Rural Development, 3, 1-13.
Dyson, R.G. (2004). Strategic development and SWOT analysis at the university of Warwick. European Journal of Operational Research, 152, 631.640.
Forouzani, M., and Karami, E. (2010). Agricultural water poverty index and sustainability. Agronomy for Sustainable Development, 31 (2), 415–431.
Forouzani, M., Karami, E., and  Zamani, Gh. H.(2013). Agricultural water poverty in Marvdasht county, southern Iran. Water Policy, 15, 669–690.
Forouzani, M., Karami, E., Zamani, G. H., and Moghaddam, K. R. (2013). Agricultural water poverty: Using Q-methodology to understand stakeholders' perceptions. ­Journal of Arid Environments, 97, 190-204.
Forouzani, M., Karami, E., Zibaei, M., and  Zamani, G. H. (2012). Agricultural water poverty index for a sustainable world. Sustainable Agriculture Reviews, 10, 127-155.
García-Tejero, I. F., Durán-Zuazo, V. H., Muriel-Fernández, J. L., and Rodríguez-Pleguezuelo, C. R. (2011). Water and sustainable agriculture. Springer New York.­ eBook ISBN: 978-94-007-2091-6. PP. 1-94.
Hamdy A., Ragab R., and Scarascia-Mugnozza E. (2003) Coping with water scarcity: water saving and increasing water productivity. Irrigation Drainage, 52, 3–20.
Hanjra, M. A., Ferede, T., and Gutta, D. G. (2009). Reducing poverty in sub-Saharan Africa through investments in water and other priorities. Agricultural Water Management, 96(7), 1062-1070.
Huang, Q., Dawe, D., Huang, J., Rozelle, S., and Wang, J. (2005). Irrigation, poverty and inequality in ruralChina. The Australian Journal of Agricultural and Resource Economics, 49 (2), 159–175.
Ioris, A. A., Hunter, C., and Walker, S. (2008). The development and application of water management sustainability indicators in Brazil and Scotland. Journal of environmental management, 88(4), 1190-1201.
Khan, S., Hanjra, M. A., and  Mu, J. (2009). Water management and crop production for food security in China: a review. Agricultural water management, 96(3), 349-360.
Kojiri, T. (2008). Importance and necessity of integrated river basin management. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 33(5), 278-283.
Komnenic, V., Ahlers, R., and Zaag, P. V. D. (2009). Assessing the usefulness of the water poverty index by applying it to a special case: Can one be water poor with high levels of access?  Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 34(4), 219-224.
Leeuwis, C., and Ban, A. (2004). Communication for rural innovation: Rethinking agricultural extension. Blackwell Publishers, ISBN:0–632–05249–X.PP 1-412.
Namara, R. E., Hanjra, M. A., Castillo, G. E., Ravnborg, H. M., Smith, L., and Van Koppen, B. (2010). Agricultural water management and poverty linkages. Agricultural WaterManagement, 97(4), 520-527.
Rasul, G., and Thapa G. B. (2004). Sustainability of ecological and conventional agricultural systems in Bangladesh: an assessment based on environmental, economic and social perspectives, Agricultural systems, 79, 327- 351.
Rautanen, S. L., and White, P. (2013). Using every drop–experiences of good local water governance and multiple-use water services for food security in far-western Nepal. Aquatic Procedia, 1, 120-129.
Saaty, T. L., and Vargas, L. G. (2013). Decision making with the analytic network process: economic, political, social and technological applications with benefits, opportunities, costs and risks (Vol. 195). ISBN: 978-1-4614-7278-0 .Springer Science & Business Media.
Salameh, E. (2000). Redefining the water poverty index. Water International, 25(3), 469-473.
Smith, L. E. (2004). Assessment of the contribution of irrigation to poverty reduction and sustainable livelihoods. International Journal of Water Resources Development, 20(2), 243-257.
Song, X. M., Kong, F. Z., and Zhan, C. S. (2011). Assessment of water resources carrying capacity in Tianjin city of China. Water resources management, 25(3), 857-873.
Sullivan, C. (2001). The potential for calculating a meaningful Water poverty index. Water International, 26(4), 471-480.
Sullivan, C. (2002). Calculating a water poverty index. World development, 30(7), 1195-1210.
Sullivan, C. A., Meigh, J. R., Giacomello, T., Fediw, T., Lawrence, P., Samad, M.,and Stey, I. (2003). The waterpoverty index: Development and application at the community scale. Natural Resources Forum, 27, 189–199.
Sullivan, C., and Meigh, J. (2003). Considering the water poverty index in the context of poverty alleviation. Water policy, 5(5), 513-528.
Wallace, J. S. (2000). Increasing agricultural water use efficiency to meet future food production. Agriculture, ecosystems and environment, 82 (1), 105-119.
Wilson, C., and Tisdell, C. (2001). Why farmers continue to use pesticides despite environmental, health and sustainability costs. Ecological Economic, 39, 449- 462.
World Bank. (2008).World development report: Agriculture for development. ISBN-13: 978-0-8213-6807-7.PP 1-25, The World Bank.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار