مدل سازی کیفی مشکلات زنجیره ارزش محصولات گلخانه ای در استان زنجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

2 کارشناس ارشد سازمان جهادکشاورزی استان زنجان، زنجان، ایران.

3 دانشیار دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

چکیده

توسعه گلخانه‌ها، به دلیل وجود ظرفیت­ ها و پتانسیل­ های مناسب، همواره جزو برنامه‌های اولویت­ دار سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان بوده است. این در حالی است که در عمل روند توسعه گلخانه ­ها در استان بسیار کند پیش رفته است. با توجه به اهمیت این مسئله، این پژوهش با هدف «مدل­ سازی کیفی مشکلات زنجیره ارزش محصولات گلخانه­ ای در استان زنجان» انجام گرفت. مشارکت ­کنندگان در این پژوهش خبرگان و مطلعان کلیدی در استان زنجان بودند که تعداد مناسبی از آن‌ها با استفاده از روش نمونه­ گیری هدفمند به شیوه گلوله برفی انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از مصاحبه­ های نیمه­ ساختارمند انفرادی و گروهی استفاده شد و مصاحبه­ ها تا رسیدن به اشباع داده (پس از انجام 54 مصاحبه) ادامه یافت. داده­ های گردآوری شده در نرم ­افزار مکس ­کیودا با استفاده از تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. به­ منظور اطمینان از اعتبار داده ‏های به ­دست آمده از مصاحبه­ ها و دقیق بودن یافته‏ ها به بررسی اعتبارپذیری، تأییدپذیری و انتقال‏ پذیری داده­ ها پرداخته شد. با توجه به یافته­ های پژوهش، مشکلات زنجیره ارزش محصولات گلخانه ­ای در استان زنجان در قالب دو دسته مشکلات مرتبط با «حلقه­ های زنجیره ارزش پورتر» (شامل 38 نشانه) و مشکلات مرتبط با «زمینه زنجیره ارزش پورتر» (شامل 30 نشانه) قرار گرفتند. بر این اساس، اصلی­ ترین مشکلات تولید محصولات گلخانه­ ای در ارتباط با حلقه­ های مختلف زنجیره ارزش پورتر مربوط به سه حلقه «تولید» (30/4 درصد)، «فعالیت­ های پشتیبان» (26/2 درصد) و «تأمین نهاده» (18/7 درصد) می ­باشند. همچنین، برحسب زمینه زنجیره ارزش پورتر نیز «مشکلات مدیریتی و ساختاری» (30/5 درصد)، «مشکلات اداری و دیوان ­سالارانه» (23/2 درصد) و «مشکلات مالی و اقتصادی» (14/1 درصد)، عمده­ ترین مشکلات تولید محصولات گلخانه­ ای در استان زنجان به شمار می­ آمدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qualitative Modeling of the Problems with Value Chain of Greenhouse Crops in Zanjan Province

نویسندگان [English]

  • R Rezaei 1
  • E Mohajeri 2
  • L Safa 1
  • T Barzegar 1
  • Y Khosravi 3
1 Associate professor, Faculty of Agriculture, University of Zanjan, Zanjan, Iran.
2 Expert, Jihad Agriculture Organization, Zanjan Province, Zanjan, Iran.
3 Associate professor, Faculty of Science, University of Zanjan, Zanjan, Iran.
چکیده [English]

Unemployment of agricultural and natural resources graduates is one of the challenges that can be solved to some extent by forming agricultural cooperatives. In the various fields of production, distribution of inputs, conversion and processing, and marketing of agricultural products agricultural cooperatives are of the necessary potential to create employment for agricultural graduates. The purpose of this study is to investigate the factors affecting the behavioral intention of agricultural students towards the formation of agricultural cooperatives using the theory of planned behavior (TPB). The statistical population is all undergraduate students of Lorestan University in the academic year 1400. Using Cochran's formula, 363 cases were determined as the sample size. The data collection tool was a researcher-made questionnaire whose validity and reliability were confirmed by content validity analysis and Cronbach's alpha coefficients, respectively. Data analysis was carried out using SPSS and PLS software. The results showed that the behavioral intention of students to form agricultural cooperatives is influenced by the variables of attitude, subjective norms, and perceived behavioral control, and these three variables are also affected by the three variables of behavioral beliefs, normative beliefs, and controlled beliefs, respectively. According to the results, the effects of students' behavioral beliefs, normative beliefs, and controlled beliefs on their attitude, subjective beliefs, and perceived behavioral control towards the formation of agricultural cooperatives were significant. Also, the three variables of attitude, subjective beliefs, and perceived behavioral control have significant effects on students' behavioral intention towards forming agricultural cooperatives. These three variables explained 62.7% of the variance of students' intention. The implications of this research can be a guide for cooperative planners and those in charge of the employment of students in the field of agriculture and natural resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Porter's value chain
  • Greenhouse development
  • Barriers and problems
  • Zanjan
اردستانی، م. (1396). طراحی سیاست­ های حمایتی برای توسعه زنجیره ارزش محصولات عمده باغی صادراتی، مطالعه موردی پسته و خرما. گزارش پژوهشی، وزارت جهاد کشاورزی، تهران.
امین ­فنک، د.، رضائی، ر.، و زینال ­زاده، ک. (1400). تحلیل وضعیت بحران حوضه آبریز دریاچه ارومیه و ارائه راهکارهایی برای مدیریت پایدار آن: کاربرد مدل DPSIR. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 17، شماره 2، صص 45-29.
ایمان، م. ت.، و نوشادی، م. ر. (1390). تحلیل محتوای کیفی. مجله پژوهش، دوره 3، شماره 2، صص 44-15.
تبریزی، م. (1393). تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی. مجله علوم اجتماعی، شماره 64، صص 138-105.
چرخ­تابیان، ط.، مجردی، غ.، گبرسنبت، گ.، و قلی­زاده، ح. (1401). تحلیل کیفی چالش­های پیش ­روی شکل­ گیری زنجیره ارزش سیب­ زمینی در استان همدان (مورد مطالعه: کشاورزان پیشرو). مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 18، شماره 1، صص 65-49.
حسن­پور، ب. (1399). تبیین، اهمیت و مدل اجرایی تشکیل زنجیره ­های ارزش در حوزه محصولات باغی. گزارش علمی- فنی، وزارت جهاد کشاورزی، تهران.
حسینی، ف. (1399). بررسی وضعیت کشت گلخانه ­ای در کشور و راهکارهای توسعه آن. گزارش پژوهشی (منتشر نشده)، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، تهران.
خراسانی، ف. (1395). ثبات کشت‌­وکار گلخانه‌­ای در دنیای امروز. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: https://www.forsatnet.ir>>
خوشخوی، م.، مبلی، م.، عزیزی، م.، وحدتی، ک.، گریگوریان و.، و تفضلی، ع. (1397). بررسی مسائل و مشکلات گلخانه‌ها و فراورده‌های گلخانه‌ای در ایران. گزارش طرح پژوهشی (منتشر نشده)، فرهنگستان علوم، تهران.
دنسکامب، م. (1400). راهنمای پژوهش خوب در پروژه­ های تحقیقات اجتماعی کوچک­ مقیاس. ترجمه روح­اله رضائی و لیلا صفا. زنجان: انتشارات دانشگاه زنجان.
رابط، ع. (1399). بررسی نقش توسعه گلخانه بر تولید و کارآفرینی در استان زنجان. مجله مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، دوره 6، شماره 2، صص 54-41.
زارعی دودجی، م. (1389). ارزیابی زنجیره عرضه سیب­زمینی در استان فارس. پایان­ نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان البرز.
سپه­پناه، م.، یعقوبی ­فرانی، ا.، و محمدی، ی. (1399). بررسی آسیب‌‌پذیری ریسک زنجیره تأمین در کسب‌وکارهای کشاورزی (گلخانه‌داران استان همدان). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 51، شماره 1، صص 131-109.
شاکری بستان ­آباد، ر.، رفیعی، ح.، و حاجی­ میرزا، ح. (1397). بررسی نقش گروه‌بندی ریسک در تحلیل آثار سیاست‌های دولت بر الگوی کشت شهرستان‌های نهاوند و بهار استان همدان. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 49، شماره 4، صص 619-607.
شمشادی یزدی، ک. (1394). تبیین و تحلیل زنجیره ارزش (عرضه و تأمین) محصولات گلخانه­ای و ارائه راهکارهای اصلاح آن (مطالعه موردی: گوجه­ فرنگی و خیار). گزارش پژوهشی (منتشر نشده)، وزارت جهاد کشاورزی، تهران.
عباس‏زاده، م. (1391). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی. مجله جامعه­ شناسی کاربردی، دوره 23، شماره 1، صص 34-19.
عباسی، ع.، عسکری ­فر، ک. و سیاح فر، م. (1398). ارائه مدل زنجیره ارزش پایدار با استفاده از توسعه الگوی پورتر و کارت امتیازی متوازن: مطالعه موردی شرکت پرمیوم باند. مجله چشم ­انداز مدیریت صنعتی، دوره 9، شماره 1، صص 167-141.
عباسی، ف.، زارعی، ق.، پرهمت، ج.، و مؤمنی، د. (1399). چالش ­ها و اولویت­ ها برای ارتقای بهره ­وری در گلخانه­ های کشور. تهران: انتشارات دانش­بنیان فناور.
فضلی، م.، مجردی، غ.، و نعیمی، ا. (1399). نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در شکل‌گیری زنجیره ارزش زردآلو در شهرستان ماهنشان. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 16، شماره 1، صص 165-151.
موسوی، ع. (1399). بررسی عوامل مؤثر بر تاب­آوری کسب­ و کارهای گلخانه ­ای در استان گلستان. پایان ­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
 
Bitzer, V., Slob, B., Sluijs, J., Hazelzet, M., Mangnus, E., Jerome, D., and Tyszler, M. (2015). Promoting agricultural value chains in the OIC Member Countries. Research Report, Standing Committee for Economic and Commercial Cooperation of the Organization of Islamic Cooperation (COMCEC).
Chendake, A. D., and Chauhan, P. M. (2015). Marketing strategy of greenhouse vegetable and flower growers in Saba Kantha, district of Gujarat, India. Journal Agricultural Research, 53(2), 277-285.
Chengappa, P. G. (2018). Development of agriculture value chains as a strategy for enhancing farmers’ income. Agricultural Economics Research Review, 31(1), 1-12.
Connellan, G. J., and Parks, S. (2015). The Australian greenhouse industry: Meeting the challenges. Acta Horticulturae, 1107, 37-44.
Cucagna, M., and Goldsmith, P. (2018). Value adding in the agri-food value chain. International Food and Agribusiness Management Review, 21(3), 293-316.
Devaux, A., Torero, M., Donovan, J., and Horton, D. (2018). Agricultural innovation and inclusive value-chain development: A review. Journal of Agribusiness in Developing and Emerging Economies, 8(1), 99-123.
Donovan, J., Franzel, S., Cunha, M., Gyau, A., and Mithofer, D. (2015). Guides for value chain development: A comparative review. Journal of Agribusiness in Developing and Emerging Economies, 5(1), 2-23.
FAO. (2013). Good agricultural practices for greenhouse vegetable crops: Principles for Mediterranean climate areas. Rome: FAO.
Guritno, A. D. (2018). Agriculture value chain as an alternative to increase better income’s distribution: The case of Indonesia. In: Agricultural Value Chain. PP. 3-17. UK: Intech Open Publisher.
Hassanpour, B., Hassanshahi, M., and Younesi, H. (2013). Economic analysis of marketing margin for greenhouse cucumbers and tomatoes in Kohgiluyeh-va-Boyerahmad province, Iran. Annals of Biological Research, 4(2), 146-153.
Hsieh, H. F., and Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.
Kuntosch, A., König, B., Bokelmann, W., Doernberg, A., Siebert, R., Schwerdtner, W., and Busse, M. (2020). Identifying system-related barriers for the development and implementation of eco-innovation in the German horticultural sector. Horticulturae, 6(33), 1-21.
Muhammad, A., Shitu, A., Danhassan, U., Kabir, M., Tadda, M., and Lawal, A. (2021). Greenhouse requirements for soilless crop production: Challenges and prospects for plant factories. In. R R Shamshiri (Ed.), Next-Generation Greenhouses for Food Security. PP. 1-16. UK: Intech Open Publisher.