چالش های مدیریت آب زراعی گندم کاران شهرستان خرم بید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد ترویج کشاورزی گروه مدیریت توسعه روستایی دانشگاه یاسوج

2 و استادیار گروه مدیریت توسعه روستایی دانشگاه یاسوج

چکیده

بخش کشاورزی با کاهش منابع آبی و تشدید تضادهای ناشی از آن در سال­ های اخیر مواجه بوده است. مدیریت آب زراعی در شهرستان خرم بید با چالش­ های فنی- اجتماعی زیادی عجین بوده که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش با هدف شناسایی چالش‌های مدیریت آب زراعی در بین گندم کاران آبی انجام پذیرفت. جامعه‌ی آماری این پژوهش پیمایشی- توصیفی، گندم کاران آبی شهرستان خرم بید بودند. گردآوری داده ­ها با بهره­گیری از مصاحبه­ های ساختارمند با ابزار پرسشنامه در بین 110 نفر گندم‌کار انجام پذیرفت. روایی صوری ابزار سنجش توسط پانل متخصصان تأیید و پایایی آن از طریق یک مطالعه راهنما تعیین شد. ضرایب آلفای کرونباخ (0/52 تا 0/7) دلالت بر ثبات درونی گویه ­ها داشت. نسخه 22 نرم ­افزار آماری SPSS برای تحلیل داده ­ها به کار گرفته شد. یافته‌ها نشان داد، چالش‌های مدیریت آب زراعی ابتدا در سطح مزرعه، سپس در سطح منبع و در گام آخر در مسیر انتقال می‌باشد. گندم کاران با استفاده از آزمون تحلیل خوشه‌ای در دو گروه مدیران ماهر مزرعه و مدیران غیر ماهر مزرعه قرار گرفتند. یافته‌های آزمون مقایسه میانگین نشان داد تفاوت معنی‌داری از نظر متغیرهای چالش در سطح مزرعه، درآمد حاصل از گندم، سطح زیر کشت گندم، سابقه کشت گندم، عملکرد گندم، سن و سطح تحصیلات وجود دارد. برای تعدیل چالش ­های مدیریتی آب زراعی در سطح مزرعه می ­بایست مقوله ­ی یکپارچه‌سازی اراضی با دقت نظر بیشتری مد نظر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Irrigation Water Managment Challenges of Wheat Growers in Khorrambid County

نویسندگان [English]

  • Atefeh Abdam 1
  • Maryam Sharifzadeh 2
1 M.Sc. student of Agricultural Development & Extension, Departmment of Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj Univers
2 and Assistant Professor of Agricultural Development & Extension, Departmment of Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj University
چکیده [English]

Agricultural sector is facing water resource deficit with conflicts intensifying over recent years. Management of irrigation water, as a common-pool resource, in Khorrambid county is primarily concerned with the    socio-technical challenges which are rarely considered. This study was aimed at investigating irrigation water challenges of wheat growers. The population for this descriptive survey study was irrigated wheat growers of Khorrambid county. Data were collected by interviewing from 110 farmers, by means of structured questionnaire. The instrument’s validity was confirmed by panel of experts and the reliability of scales used were measured through a pilot study conducted out of study area. Alpha Cronbach’s coefficients were indicating an acceptable internal consistency. SPSS22 was used for data analysis. Results revealed that, managerial challenges of irrigation water were categorized to farm level, source level and canal level issues which were sorted by the value of their importance, respectively. Clustering wheat growers to two competent and incompetent farm managers shed light on the reality that the two groups were significantly different regarding their farm level challenges, income level, area under cultivation, wheat yield, experience, age and education status. To mitigate irrigation managerial challenges at farm level, land consolidation should be taken into account.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Farm Level Challenges
  • Irrigation Water Management
  • Wheat Growers
  • Khorrambid
افشار، ب. (1383). عملیاتی نبودن آیین­نامه مصرف بهینه­ی آب کشاورزی. گوهران کویر، مجموعه مقالات اولین همایش بررسی مشکلات شبکه­های آبیاری، زهکشی و مصرف بهینه­ی آب کشاورزی، تهران، 10-9 خرداد، صص 171-166.
بهراملو، ر. (1385). ارزیابی مسائل و مشکلات فنی راندمان انتقال و مدیریت بهره­وری در پوشش­های مختلف اجرا شده در کانال­های آبیاری: مطالعه موردی دشت همدان- بهار. اولین همایش ملی مدیریت شبکه­های آبیاری، دانشگاه شهید چمران، اهواز، دانشکده مهندسی علوم آب، 14-12 اردبیشهت، صص 8-1.
ترشیزی، م.، و اسلامی، ح. (1386). بررسی عوامل مؤثر بر اقدامات حفاظتی خاک مطالعه موردی: خراسان رضوی. ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، دانشگاه فردوسی، مشهد، 9-8 آبان، صص 16-1.
تجریشی، م.، و ابریشم­چی، ا. (1381). مدیریت تقاضای منابع آب در کشور. اولین همایش روش­های پیشگیری از اتلاف منابع ملی، تهران، 21-19 خرداد، صص 40-24.
زهتابیان، غ. (1384). علل پایین بودن راندمان آبیاری در منطقه ورامین. مجموعه مقالات هفتمین سمینار کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران، 31 مرداد تا 2 شهریور، صص 24-1.
شاهرودی، ع. ا.، چیذری، م.، و پزشکی‌راد، غ.ر. (1388). عوامل تأثیرگذار بر سرمایه‌گذاری کشاورزان چغندرکار استان خراسان رضوی در زمینه‌ی تکنولوژی‌های بهبود خاک زراعی. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 5، شماره 1، صص 35-17.
"شرکت آب و فاضلاب استان فارس". (1392). چکیده وضعیت آب­های زیرزمینی استان فارس در سال 92. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: <<www.Abfafars.ir/fa/amalkard/etelaate_ab/barandegi/osta
شهرستانی، ح. (1393). سازماندهی و مدیریت مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی. مجله نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، سال 12، شماره 45، صص 41-37.
شیرزادی سکویه کلایه، س.، و صبوحی صابونی، م. (1388). کاربرد برنامه­ریزی چند هدفه در مدیریت منابع آب سطحی و زیرزمینی منطقه ساوجبلاغ. اقتصاد کشاورزی، دوره3، شماره 2، صص 89-83.
فرشی، ع. (1383). مصرف بهینه­ی آب کشاورزی. گوهران کویر، اولین همایش بررسی مشکلات شبکه­های آبیاری و زهکشی و مصرف بهینه آب کشاورزی، تهران، 10-9 خرداد، صص 36-34.
کردوانی، پ. (1379). منابع و مسائل آب. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کشاورز، ع.، و صادق زاده، ک. (1379). وضعیت موجود چشم­اندازهای آینده و راه­کارهایی جهت بهینه­سازی آن. دهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران، 26-25 آبان، صص 397-377.
گروه هواشناسی کشاورزی مرکز تحقیقات هواشناسی کاربردی استان فارس. (1391). تحلیل وضعیت جوی و خشکسالی استان فارس، فصلنامه الکترونیکی اداره کل هواشناسی استان فارس، دوره اول، صص 3-1.
گودرزی، س.، شعبانعلی­فمی، ح.، موحد محمدی، ح.، و جلال زاده، م. (1390). بررسی مسائل و محدودیت­های مدیریت آب کشاورزی از دیدگاه کشاورزان شهرستان کرج. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-42، شماره 2، صص253-243.
مبینی دهکردی، ع. (1382). اعمال مدیریت تأمین و تقاضای آب راهکار مناسب برای رفع بحران و چالش آب در آینده. مجله نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، شماره 2، صص 45-36.
مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان خرم‌بید. (1392). آمار تولید گندم سالیانه شهرستان خرم بید. گزارش چاپ نشده.
محمدی، ی.، شعبانعلی فمی، ح.، و اسدی، ع. (1389). شناسایی و تحلیل مشکلات مدیریت آب کشاورزی در شهرستان زرین دشت، استان فارس. مجله  تحقیقاتاقتصادوتوسعهکشاورزیایران، دوره 2-41، شماره چهار، صص 511-501.
نجفی، ن.، غنیان، م.، خسروی­پور، ب.، برادران، م.، دحیماوی، ع. (1393). شناسایی عوامل مؤثر بر موفقیت تشکل­های آب‌بران: دیدگاه بهره‌برداران حوزه­های کرخه شمالی و جنوبی استان خوزستان. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 10، شماره 2، صص 120-105.
نوری­پور، م.، و نوری، م. (1391). تحلیل نقش سرمایه اجتماعی در مشارکت آب­بران شبکه آبیاری و زهکشی: مورد دشت لیشتر. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 8، شماره 1، صص 70-53.
هاشمی نیا، م. (1383). مدیریت آب کشاورزی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
Bouwer, H. (2002). Integrated water management: Emerging issues and challenges. Agricultural Water Management, 45 (3), 217-228.
Chow, V. T., Maidment, D. R., and May, L.W. (1988). Applied hydrology. New York: Tata MC Graw Hill.
Forouzani, M., and Karami, E. (2010). Agricultural water poverty index and sustainability.Journal of Agronomy for Sustainable Development, 31 (2), 415-431.
Greiner, R., Patterson, L., and Miller, O. (2009). Motivations, risk perceptions and adoption of conservation practices by farmers. Agriculture Systems, 99, 86-104.
Hamdy, A., Ragab, R., and Scaracia-Mugnozza, E. (2003). Coping with water scarcity: Water saving and increasing water productivity. Irrigation Drainage, 52, 3-25.
Jin, L., and Young, W. (2001). Water use in agriculture in China: Importance, challenges and implications for policy.Journal of Water Policy, 30, 215-228.
Pandy, R. K., Maranville, J. W., and Admou, A. (2000). Deficit irrigation and nitrogen effects on maize in a Sahelian environment. Agricultural Water Management, 46 (1), 1-13.
Peter, J. R. (2004). Participatory irrigation management. International network on participatory irrigation management, Washangton DC. Available at: .
Rijsberman, F. R. (2006). Water scarcity: Fact or faction. Agricultural Water Management, 80, 5-22.