ارزیابی ظرفیت نهادی شرکت‌های تعاونی روستایی در شهرستان ساری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

2 دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

چکیده

ظرفیت نهادی مؤلفه اساسی است که توانمندی تعاونی‌های روستایی را برای سازگاری با تغییرات محیطی و نیز پاسخگویی به نیازهای اعضا و مخاطبان خویش تعیین می‌کند. هدف این تحقیق، ارزیابی ظرفیت نهادی در شرکت ­های تعاونی روستایی در شهرستان ساری بود. این تحقیق کاربردی با استفاده از روش تحقیق پیمایشی به انجام رسید. جامعه آماری شامل اعضای 14 تعاونی روستایی در شهرستان ساری بود ( N=18812N) که از بین آن‌ها 230 نفر با استفاده از تکنیک نمونه­ گیری خوشه ­ای به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع­ آوری داده ­ها از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. روایی پرسشنامه بر اساس دیدگاه گروهی از متخصصان مورد تأیید قرار گرفت و پایایی بر مبنای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، برای مقیاس ­های مختلف بین 0/73 تا 0/92 بدست آمد. نتایج ارزیابی مؤلفه ­های ظرفیت نهادی در تعاونی ­ها نشان داد که مؤلفه‌ توسعه دسترسی به منابع در سطح خیلی کم، مؤلفه‌های یادگیری و نوآوری نهادی و کیفیت نهادی در سطح کم، مؤلفه‌های اثربخشی و کارایی نهادی و ارتباطات و یکپارچگی نهادی در سطح متوسط قرار داشتند. طبق ماتریس همبستگی، رابطه مثبت و معنی­ داری بین مؤلفه ­های ظرفیت نهادی وجود داشت. نتایج تحلیل مسیر نشان داد اثربخشی و کارایی نهادی به‌طور مستقیم تحت تأثیر کیفیت نهادی، توسعه دسترسی به منابع، یادگیری و نوآوری نهادی، ارتباطات و یکپارچگی نهادی بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Assessment of Institutional Capacity of the Rural Cooperatives in Sari County

نویسندگان [English]

  • Khadijeh Mirzaee Khorshidi 1
  • Mohammad Sharif Sharifzadeh 2
  • Gholam Hossein Abdollahzadeh 2
1 M. Sc. of Agricultural Extension and Education, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
2 Associate Professor, Department of Agricultural Extension and Education, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
چکیده [English]

The institutional capacity of cooperatives is the main component that determines the ability of rural cooperatives in adapting to the changes that occur, also in order to meet needs of the their members and clients.The purpose of this research was an assessment of institutional capacity of rural co-operatives in Sari county. This applied research was carried out using survey research method. The statistical population of this research were consisted of the all members of the 14 rural cooperatives in Sari county (N = 18812), of which 230 were selected using cluster sampling technique. A researcher-made questionnaire was used to collect data. The validity of the questionnaire was determined based on experts view and reliability was confirmed based on Cronbach's alpha coefficient for different scales (from 0.73 to 0.92). The results of assessment institutional capacity components in cooperatives indicated that the component of resource access development were in very low level, components of institutional learning and innovation and institutional quality were in low level, and the components of institutional effectiveness and efficiency institutional communication and integration were in the average level. According to the correlation matrix, there is a positive and significant relationship between the components of institutional capacity. The results of path analysis showed that institutional effectiveness and effectiveness were directly influenced by institutional quality, resource access development, institutional learning and innovation, institutional communication and integration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Institutional Capacity
  • Institutional Quality
  • Institutional Effectiveness and Efficiency
  • Rural Cooperatives
  • Sari County
آراستی، ز.، ملکی کرم­آباد، م.م.، و متوسلی، م. (1391). عوامل نهادی تأثیرگذار بر پیدایش فعالیت­های کارآفرینانه­ی اجتماعی.  توسعه کارآفرینی، سال 5، جلد 2، صص 203-185.
آقاعلیخانی، ز.، و برک­پور، ن. (1391). مقایسه ظرفیت­های اجتماعی و نهادی توسعه پایدار در شهرهای کرج و قزوین. مطالعات شهری، شماره 4، صص 94-81.
اقتداری، ع. (1375). سازمان و مدیریت: سیستم و رفتار سازمانی. تهران: انتشارات مولوی.
اوحدی، ن.، و کورکی­نژاد، ژ. (1394). تحلیل قوت­ها، ضعف­ها، فرصت­ها و تهدیدهای تعاونی­های تولید کشاورزی شهرستان سیرجان. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 46، شماره 3، صص 855-579.
ایروانی، م. ج. (1377). نهادگرایی و جهاد سازندگی. تهران: وزارت جهاد سازندگی. اداره کل روابط عمومی.
بهبودی، د.، اصغرپور، ح.، بهشتی، م.ب.، و محمدلو، ن. (1390). مقایسه­ی نقش کیفیت نهادی بر بلایای منابع طبیعی در بین کشورهای صادر کننده­ی نفت خام. مجله علوم اقتصادی، سال 6، شماره 11، صص 80-61.
پایتختی اسکویی، س. ع.، پورکریم، و.، و طبقچی اکبری، ل. (1390). بررسی تأثیر عوامل نهادی بر توسعه بازار سرمایه: شواهدی از ایران و کشورهای منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی. مجله مطالعات اقتصادی، سال 2، شماره 4، صص 24-1.
پهلوانی، م.، کریم، م.ح. ، و قربانی، ح. (1387). بررسی و نظرسنجی درباره مشکلات و توانمندی­های بخش تعاون در استان سیستان و بلوچستان. مجله روستا و توسعه، سال 11، شماره 1، صص 129-101.
خداپرست مشهدی، م.، فلاحی، م.ع.، و رجب­زاده مغانی، ن. (1395). بررسی نقش کیفیت نهادی بر توسعه مالی در کشورهای منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی. مجله اقتصاد پولی، مالی، سال 23، شماره 11، صص 45-26.
رضازاده کارسالاری، ع.، و رحیمیان بوگر، س. (1394). بررسی رابطه کیفیت محیط نهادی، رانت منابع طبیعی و رشد صادرات در منتخبی از کشورهای در حال توسعه با استفاده از رویکرد پانل دیتا. مجله پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، سال 23، شماره 75، صص 210-187.
رفیعیان، م.، خدائی، ز.، و داداش­پور، ه. (1393). ظرفیت­سازی اجتماعات محلی به مثابه­ی رویکردی در توانمندسازی نهادهای اجتماعی. مجله جامعه­شناسی نهادهای اجتماعی، سال 1، شماره 2، صص 160-133.
سعدی، ح. (1386). ارزیابی تعاونی­های تولید کشاورزی در شهرستان کبودرآهنگ استان همدان. مجله روستا و توسعه، سال 10، شماره 2، صص 166-140.
شاکری، م.، جعفری صمیمی، ا.، و کریمی موغاری، ز. (1394). ارتباط بین متغیرهای نهادی و رشد اقتصادی: معرفی شاخص نهادی جدید برای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا. مجله پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی، سال 6، شماره 21، صص 106-93.
شریف­زادگان، م.ح.، و ملک­پور اصل، ب. (1394). نگرشی نهادی به برنامه­ریزی توسعه درون­زای منطقه­ای. برنامه­ریزی و بودجه، سال 20، شماره 4، صص 184-155.
شریف‌زاده، م. ش.، و عبداله­زاده، غ. (1396). ارزیابی تطبیقی پایداری کسب و کارهای کارآفرینانه کشاورزی و نظام‌های متعارف تولید کشاورزی در استان گلستان. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 13، شماره 2، صص 20-1.
عبدالله­زاده، غ.، قرقانی، ط.، شریف­زاده، م. ش.، و خاکسار مقدم، گ. (1396). بررسی عوامل مؤثر بر گرایش به اسکان در بین خانوارهای عشایری شهرستان سمیرم. مجله فضای جغرافیایی،‌ دوره 17، شماره 57، صص 234-213.
عطائی، پ.، و ایزدی، ن. (1394). سازه­های تأثیرگذار بر زیان­دهی تعاونی­های روستایی (مورد مطالعه: تعاونی روستایی امیرکبیر در استان فارس). مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 11، جلد 1، صص 196-181.
عیسی­زاده، س.، و احمدزاده، ا. (1388). بررسی اثر عوامل نهادی بر رشد اقتصادی با تأکید بر نهادهای حاکمیتی (مطالعه موردی بین کشوری برای دوره 1996-2005). مجله پژوهش­های اقتصادی ایران، سال 13، شماره 40، صص 28-1.
قلی­پور، آ. (1384). نهادها و سازمان­ها (اکولوژی نهادی سازمانها). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه.
کاظمیان، غ.، فرجی­راد، خ.، رکن­الدین افتخاری، ع.، و پورطاهری، م. (1392). رابطه ظرفیت نهادی و توسعه پایدار منطقه­ای (مطالعه موردی: شهرستان­های بوکان و ارومیه). فصلنامه جغرافیا، سال 11، شماره 38، صص 171-153.
کاظمیان، غ.، فرجی‌راد، خ.، و پورطاهری، م. (1391). سنجش و تدوین راهبردهای مناسب ارتقاء ظرفیت نهادی منطقه­ای (مطالعه موردی: شهرستان­های بوکان و ارومیه). مجله مطالعات شهری، شماره2، صص 39-23.
کریم، م. ح. (۱۳۹۴). چالش‌های شبکه‌های تعاونی روستایی ایران. مجله فضا و توسعه روستایی، دوره 4، شماره 13، صص 196- 173.
کریمی گوغری، ح.، رضائی مقدم، ک.، زمانی، غ.، حیاتی، د.، و رضایی، ع. (1396). واکاوی شبکه­ی نهادی ترویج و آموزش کشاورزی استان کرمان: کاربرد تحلیل شبکه اجتماعی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 13، جلد 2، صص 151-131.
لاله­پور، م. (1396). تحلیلی بر ظرفیت نهادی- مدیریتی فضاهای شهری در ارتباط با مشارکت شهروندان در اداره شهرها (مطالعه موردی: منطقه 8 شهر تبریز). مجله جغرافیا و توسعه، سال 15، شماره 49، صص 80-59.
مداح، م. (1389). تبیین اثر کیفیت نهادی بر فساد اقتصاد: رهیافت لیزرل. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال 4، شماره 2، صص 39-19.
مرادی، م.ع.، سخدری، ک.، و صنیعی، ش. (1396). تأثیر عوامل نهادی بر نرخ کارآفرینی بین­المللی در کشورهای در حال توسعه. توسعه کارآفرینی، دوره 10، شماره 2، صص 358-339.
مؤمنی، ف.، عطاپور، م. ر.، صالح­زاده، ر.، و خزائی، م. م. (1395). ترتیبات نهادی و توسعه همه جانبه: نقش نوآوری­های نهادی در دستیابی به توسعه فناوری و توسعه پایدار. فصلنامه پژوهش­های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال 16، شماره 3، صص 130-107.
مؤمنی، ف.، و صمدیان، ف. (1392). تأثیر کیفیت نهادی بر سازوکارهای تبدیل موهبت به نفرین منابع نفتی (مطالعه موردی ایران). پژوهشنامه اقتصادی، سال 17، شماره 50، صص 62-17.
مؤمنی، ف.، و نیکونسبتی، ع. (1396). رویکرد نهادی به توسعه و دلالت­های آن برای ایران. فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، سال 17، شماره 64، صص 241-199.
میردامادی، س. م.، حکمت، م.، بنیادی بالاده، ت.، و حاکمی­فر، ا. (1393). تأثیر ویژگی­های جامعه­شناسی بر توسعه کارآفرینی مدیران تعاونی­های تولید استان قزوین. فصلنامه کارآفرینی و کشاورزی، سال 1، شماره 2، صص 36-20.
نجفی، ب. (1391). بررسی تجربیات تعاونی­های کشاورزی در کشورهای منتخب و راهبردی برای ایران. مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد4، شماره 3، صص 20-1.
نوربخش، م.، و توکلی، س. س. (1389). نقش رهبری مناسب در ارتقای یادگیری در شرکت­های تعاونی تولیدی شهر تهران. فصلنامه تعاون، سال 21، شماره 3، صص 68-53.
نوری، م.، و نوری­پور، م. (1393). سازه‌های مؤثر بر پذیرش تعاون و کار گروهی در شهرستان بویراحمد: ارائه‌ی الگویی توسعه‌یافته از نظریه‌های عمل منطقی و رفتار برنامه‌ریزی شده. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 10، شماره 1، صص 141-119.
 
Ajates, R. (2019). Agricultural cooperatives remaining competitive in a globalised food system: At what cost to members, the cooperative movement and food sustainability? Organization, <https://doi.org/10.1177/1350508419888900>.
Barman, E., and Maclndoe, H. (2012). Institutional pressures and organizational capacity: case of outcome measurement. Journal Sociological Forum, 27(1), 70-93.
Bartlett, J. E., Kotrlik, J. W., and Higgins, C. C. (2001). Organizational research: determining appropriate sample size in survey research. Information Technology, Learning, and Performance Journal, 19(1), 43-50.
Borda-Rodriguez, A., and Vicari, S. (2014). Rural co-operative resilience: the case of Malawi. Journal of Co-operative Organization and Management, 2(1), 43-52.
Brinkerhoff, D. W. (2010). Developing capacity in fragile states. Public Administration and Development, 30, 66-78.
Brinkerhoff, D. W., and Goldsmith, A. (1990). Institutional sustainability in agriculture and rural development: a global perspective. New York: Praeger Publishers.  
Brown, R. R. (2008). Local institutional development and organizational change for advancing sustainable urban water futures. Environmental Management, 41)2), 221-233.
Chibanda, M., Ortmann, G. F., and Lyne, M. C. (2009). Institutional and governance factors influencing the performance of selected smallholder agricultural cooperatives in Kwazul- Natal. Agrekon, 48)3(, 293-306.
Cox, A., and Le, V. (2014). Governmental influences on the evolution of agricultural cooperatives in Vietnam: an institutional perspective with Case studies. Asia Pacific Business, 20(3), 401-418.
Franks, T. (1999). Capacity building and institutional development: reflections on water. Journal Public Administration and Development, 19, 51-61.
Gibbs, D. C., Jonas, A. E. G., Reimer, S., R., and Spooner, D. J. (2001). Governance, institutional capacity and partnerships in local economic development: theoretical issues and empirical evidence from the Humber sub-region. Transactions of the Institute of British Geographers, 26 (1),103-119.
Hamdy, A., Abu-Zeid, M., and Lacirignola, C. (1998). Institutional capacity building for water sector development. Water International, 23(3),126-133.
Healey, P. (1998). Building institutional capacity through collaborative approaches to urban planning. Environment and Planning A: Economy and Space, 30(9), 1531-1546.
Henry, N., and Pinch, S. (2001). Neo-Marshallian nodes, institutional thickness, and Britain’s Motor Sport Valley’: thick or thin? Environment and Planning A: Economy and Space, 33(7),1169–1183.
Horton, D. and Mackay, R. (2003). Using evaluation to enhance institutional learning and change: recent experiences with agricultural research and development. Agricultural Systems, 78(2), 127-142.
Johnson, H., Borda-Rodriguez, A., Shaw, L., and Vicari, S. (2016). What makes rural cooperatives resilient in developing countries? Journal of International Development, 28(1), 89-111.
Kafouros, M., and Aliyev, M. (2016). Institutional development and firm profitability in transition economies. Journal of World Business, 51(3), 369-378.
Kurimoto, A. (2004). Agricultural cooperatives in Japan: an institutional approach. Journal of Rural Cooperation. 32(2), 111-128.
North, D. (1990). Institutions, institutional change and economic performance. New York: Cambridge University Press.
Peng, L. P., Kuki, Y., and Hashimoto, Sh. (2014). Institutional capacity and rural community planning in Japan: An event history analysis. Journal Paddy Water Environment, 12, 55-69.
Polk, M. (2011). Institutional capacity-building in urban planning and policy-making for sustainable development: success or failure? Planning Practice & Research, 26(2),185-206.
Scott, M. (2004). Building institutional capacity in rural Northern Ireland: the role of partnership governance in the LEADER II programme. Journal of Rural Studies, 20 (1), 49-59.
Subrahmanyam, P., and Taimni, K. K. (1984). Growth and development of cooperatives in Maharashtra. International Ciriec, 55(3), 315-332.
Turner, B. E. (2012). Cooperation, competition and thedevelopment of institutional capacity: civil rights and public transportation in Southern Nevada. Las Vegas: University of Nevada
Upton, C. (2012). Adaptive capacity and institutional evolution in contemporary pastoral societies. Journal Applied Geography, 33, 135-141.
Vansant, J. (2013). Frameworks for assessing the institutional capacity of PVOs and NGOs. Carolina: Duke University.
World Bank (2005). Economic growth in the 1990s: learning from a decade of reform.Washington, DC: The World Bank.