ارزیابی پیامدهای اسکان جامعه عشایری شهرستان بویراحمد در کانون‌‌های دشت روم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان.

2 دانش ‏آموخته جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی،دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی،دانشگاه اصفهان

چکیده

تحولات گسترده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در دهه‌های اخیر، جوامع عشایری را در ادامه سبک زندگی خود با دشواری‌های جدی روبرو نموده است.اسکان از جمله راهکارهای مدیریت بخشی از این چالش‌ها از دیدگاه برخی از مسئولان و اعضای جامعه عشایری است. هرچند این سیاست نیز به اهداف مورد نظر دست نیافته و پیامدهای نامطلوبی هم به دنبال داشته است.پژوهش حاضر، پیامدهای اسکان عشایر در کانون‌های هدایت‌شده (حسین‌آباد، منصورآباد و تلخدان) و خودجوش (تنگاری) منطقه دشت روم شهرستان بویراحمد را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پهنه‌های اسکان عشایر در کشور بررسی کرده است.از جامعه آماری280 خانواری این کانون‌ها، 219 خانوار براساس حداکثر دسترسی، مورد پرسشگری قرار گرفته و داده‌های مورد نیاز با مصاحبههای می دانی و تکمیل پرسشنامه‏ ی محقق ‏ساخته و اعتبار سنجی شده ‏ای با ضریب آلفای 0/89 گردآوری شد.بر اساس نتایج تحلیل عاملی، نه عامل با مجموع تبیین واریانس بالای 64 درصد بهعنوان پیامدهای اسکان شناسایی شد که به ترتیب عبارت‌اند از بهبود مسکن و کیفیت زندگی، دسترسی به خدمات(زیربنایی، آموزشی و بهداشتی)، تقویت و بهبود روابط و مناسبات اجتماعی، تقویت بنیه اقتصادی، افزایش کیفیت وبهداشت محیط اسکان، آسیب­ های اجتماعی، بهبود وضعیت درآمدی، مشارکت و همکاری‌های جمعی و تغییر کاربری اراضی (تخریب­ های محیطی).قبل از اسکان بیشتر زمین­ های زراعی دیم و بعد از اسکان به‌صورت آبی مورد بهره‌برداری قرار گرفته و تعداد دام‌های ساکنین و مصرف و فروش تولیدات لبنی نیز بعد از اسکان کاهش چشمگیر داشته است. به‌طورکلی، سیاست اسکان با بیش از 15 سال سابقه در منطقه دشت روم، در ارتقای بهره‌وری و تحول در اقتصاد و معیشت زندگی عشایری موفقیت چشمگیری نداشته و باعث رانش نسبی ساختارهای اقتصادی از بخش‌های تولیدی به مشاغل دیگر شده است، هرچند بین چهار کانون مورد مطالعه به لحاظ شدت و گستره تغییرات و پیامدهای بررسی شده تفاوت‌هایی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating the Consequences of Nomads Community Settelment of BoyerAhmad Township in Dasht-e-Roum Settling Sites

نویسندگان [English]

  • Abbas Amini 1
  • Soraya Rouzfarakh 2
1 Dept. of Geographical Sciences and Planning, University of Isfahan, Hezarjerib St., Isfahan.
2 Former M.Sc. Student of Geography and Rural Planning, respectively, Departmentof Geographical Sciences and Planning, University of Isfahan
چکیده [English]

The sweeping social, economic and cultural changes that have occurred in recent decades have brought about major difficulties for nomad communities in continuing their lives with past practices. Settelment is an approach to manage some of these challenges in view of both some practitioners and nomad community. But, the policy doesn’t reach to desired objectives and conducted sometimes to unfavorable consequences. This study has investigated the consequences of nomads settelment in Dasht-e-Roum region of BoyerAhmad Township, both in the guided settling sites (Hossein Abad, Mansour Abad and Talkhdan) and the spontaneous one (Tangari).Totally 219 household heads interviewed from the whole 280 household community to gather the needed data and the reliability of questionnaire assessed 0.89 using theCronbach’s alpha test. The main consequences, based on the factor analysis, were the promotion in the situations of dwelling, facilities accessibility, social relations, economical foundations, settling environment health, households’ income, collective collaborations, some social damages and landuse changes (environmental degradation). Most ofthecultivated lands had change from the rainfed system to irrigated and per capita livestock reduced after the settelment. So, despite the obvious change of livelihood style from husbandry to farming, the main consequences of settelment were the social changes, access to services and relative stability of dwelling followed by economical bases, occupation and income situation. Generally, the 15 precedent years policy of settelment hasn’t had a considerable impact on productivity and evolution in nomads economy and livelihood. The major consequece has been the change of economic structures from productive sectors to other occupations with some differences among the four studied settling sites.

آنامرادنژاد، ر. ب. (1390). تحولات اجتماعی 50 سال اخیر در بین عشایر ترکمن (مطالعه موردی: بندر ترکمن). مجله برنامه‌ریزی فضایی، سال 1، شماره 1،صص 76-60.
احمدی‌کیش، ع.ا.، احمدوند، م.، و شریف‌زاده، م. (1395). واکاوی مقایسه‌ای علل توسعه‌نیافتگی روستایی: مورد مطالعه روستاهای بخش مارگون در شهرستان بویراحمد. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 12، شماره 2، صص 135-123.
اداره کل امورعشایر استان کهگیلویه و بویراحمد. (1390). مطالعات طرح و توسعه دشت روم. یاسوج: اداره امور عشایر. استانداری کهگیلویه و بویراحمد. (1392). سال‌نامه آماری استان کهگیلویه و بویراحمد.
بخشنده نصرت، ع. (1370). برنامه­ ریزی توسعه زندگی عشایر از دیدگاه فضایی. مجموعه مقالات سمینار استراتژی توسعه زندگی عشایر،شیراز، 23-22 اردیبهشت، صص 44-17.
توکلی، ج. (1384). مروری بر نظریات و تجارب موجود در زمینه اسکان عشایر. مجموعه مقالات همایش ملی ساماندهی جامعه عشایر ایران، تهران، 24-23 اردیبهشت، صص 468-437.
توکلی، ج.، و ضیاءتوانا، م. (1388). پیامدهای فضایی اسکان عشایر در استان چهارمحال و بختیاری. مجله روستا و توسعه، سال 12، شماره 1، صص 86-53.
خضرلو، ب.، آقایی، ا.، و فرجادنیا، ک. (1384). ارزیابی مشارکتی طرح اسکان عشایر دشت شیبلو در استان آذربایجان غربی. مجموعه مقالات همایش ملی ساماندهی جامعه عشایر ایران، تهران، 24-23 اردیبهشت، صص 668-663.
دهقانی،ا.،صیدائی،ا.،و شفقی،س. (1391). سنجش و بررسی شاخص­ های کیفیت زندگی درکانون­ های اسکان عشایری (مطالعه موردی: کانون­ های اسکان عشایری استان­ های فارس وا صفهان). مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 12، شماره27،صص96-77.
رفیع‌فر، ج.، و قربانی­ریگ، ر. (1386). تغییرات فرهنگی از کوچ به اسکان (نمونه موردی: عشایر تالش در طول سه نسل). فصلنامه علوم اجتماعی، سال 15، شماره 31، صص 80-57.
ریاحی، و.، احمدی، ر.، و عزمی، آ. (1392). بررسی طرح ­های اسکان در توسعه اقتصادی و اجتماعی عشایر (مطالعه موردی: کانون­ های اسکان استان کهگیلویه و بویراحمد). مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 13، شماره 28، صص 112-95.
شاطری،م.،و حجی­ پور،م. (1390). اثرات اقتصادی-اجتماعی طرح­ های اسکان بر جوامع عشایری (مطالعه موردی: شهر کنازدشت سر بیشه در استان خراسان جنوبی).مجله نگرش ­های نو در جغرافیای انسانی، سال 3،شماره 2،صص29- 17.
شاطریان، م.، گنجی­پور، م.، و اشنوایی، ا. (1390). تبیین پیامدهای فضایی احداث شهرک­های عشایری برای روستاهای پیرامونی (روستاهای بخش مرکزی شهرستان کوهرنگ). روستا و توسعه، سال 14، شماره 3، صص 150-133.
صالحی، ا. (1384). ارزشیابی اثرات اقتصادی و اجتماعی طرح‌های ساماندهی عشایر در کانون‌های گل‌افشان و چشمه‌رحمان اصفهان. مجموعه مقالات همایش ساماندهی جامعه عشایر ایران، تهران، 24-23 اردیبهشت، صص  46-9.
صیدائی،ا.،ودهقانی،ا. (1390). برنامه­ ریزی زیست­ بوم­ های عشایری. اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی، واحداصفهان. 
عبداللهی، م. (1386). اسکان عشایر و توسعه حیات اجتماعی آنان در ایران (مطالعه موردی: طایفه وری علی‌نظر در ایلام). مجله علوم اجتماعی، سال 15، شماره 32، صص 35-19.
قهرمان، ب. (1361). دو یادداشت درباره کشاورزی تجاری در ایران. تهران: مؤسسۀ انتشارات آگاه.
کیاوند، ع. (1380). سیاست، حکومت و عشایر. تهران: نشر صنم.
محمدپور، ا.، و احمدی، ن. (1384). مقدمه­ای بر روش‌ها و سیاست‌های توسعه و ساماندهی عشایر کشور از دیدگاه توسعه انسانی، توسعه پایدار و انسان‌شناسی توسعه: ارائه یک مدل ترکیبی و کاربردی. مجموعه مقالات همایش ملی ساماندهی جامعه عشایر ایران، تهران، 24-23 اردیبهشت، صص 326-281.
مهدوی، م.، رضایی، پ.، و قدیری معصوم، م. (1386). روستاهای برآمده از اسکان عشایر و چالش­های آن. مجله روستا و توسعه، سال 10، شماره 1، صص 61-41.
نجفی، ب. (۱۳۸۳). نقش عشایر در توسعه اقتصادی ایران. مجموعه مقالات همایش ملی ساماندهی جامعه عشایر ایران، تهران، 24-23 اردیبهشت، صص 372-349.
نوروزی، م.، و حیاتی، د. (1394). سازه‌های مؤثر بر معیشت پایدار روستایی از دیدگاه کشاورزان استان کرمانشاه. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 11، شماره 1، صص 144-144.
 
Jarmila, P. (2011). Sedentarisation of Tibetan nomads in China: Implementation of the nomadic settlement project in the Tibetan Amdo area; Qinghai and Sichuan provinces. Pastoralism: Research, Policy and Practice, 1 (4), 1-11.
Kjersti, L., and Manal, H. (2002). Study on perceptions of sedentarization of nomads. Dry lands coordination Group, noragric. Agricultural University of Norway, Report No. 24: 126.
Larsen, K. (2003). Sedentarization of nomadic people: The case of the Hawawir in Um Jawasir northern Sudan.Dry lands coordination Group (DCG), Report No. 24. Available at:< http://www. drylandsgroup.org>
Vassa, S. (2001).Sedentarization of pastoral nomads. Available at:< http://www. vassa.net/saloni/nomads.htm>.