واکاوی اثرات خشکسالی بر خانوارهای روستایی دهستان کاکان شهرستان بویراحمد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

2 دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

چکیده

خشکسالی به­ عنوان یکی از مخرب­ترین بلایای زیست ­محیطی، خسارات قابل توجهی را بر اموال و زندگی ساکنان جوامع بر جای می­ گذارد. جوامع روستایی، آسیب­پذیرترین قشر در مقابل خشکسالی می­باشند، چراکه غالب فعالیت آنان کشاورزی است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف تحلیل اثرات خشکسالی بر خانوارهای روستایی دهستان کاکان واقع در بخش مرکزی شهرستان بویراحمد صورت پذیرفت. جامعه مورد مطالعه، 47 نفر از سرپرستان خانوارهای روستایی ساکن در دهستان کاکان را در بر می ­گیرد که با استفاده از روش نمونه­ گیری هدفمند گلوله برفی و تا رسیدن به شاخص اشباع نظری انتخاب گردید. تحلیل یافته ­های حاصل از مصاحبه ­ی نیمه ­ساختارمند از طریق کدگذاری باز و کدگذاری محوری با بهره ­گیری از نرم­افزار MAXQDA صورت پذیرفت و در قالب سه مقوله اصلی اثرات اجتماعی، اقتصادی و زیست ­محیطی و 22 زیرمقوله (شامل تغییر ساختار اشتغال، کاهش در توان اقتصادی، میزان دارایی، ارزش دارایی، سرمایه­ گذاری، کمیت غذا، سرزندگی فرهنگی اجتماعی، کیفیت غذا، سلامت جسمی، روان‌شناختی، مشارکت روستاییان، تعامل و همبستگی، حس اعتماد و امنیت، افزایش هزینه­ های زندگی، افزایش هزینه­ های کشاورزی، اختلال در درآمد، اختلال در مشاغل کشاورزی، اختلال در مشاغل غیر کشاورزی، گسترش آموزش مقابله با خشکسالی، مهاجرت ساکنان، کیفیت هوای منطقه و کیفیت محیط‌ زیست)طبقه­ بندی گردید. همچنین پیشنهاد‌هایی جهت کاهش اثرات خشکسالی در منطقه مورد مطالعه ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

----Investigating the Impacts of Drought on Rural Households of Kakan District in Boyer Ahmad County

نویسندگان [English]

  • M Sharifzadeh 1
  • V Aliyari 2
  • N Aliyari 2
  • A Gholami Kalus 2
1 Associate Professor of Agricultural Extension & Education, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Iran
2 Ph.D. Student of agricultural Development, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Iran.
چکیده [English]

Drought, as one of the most destructive environmental disasters, leads to significant damages on the property and lives of the residents of the communities. Rural communities are the most vulnerable ones to drought since their main activity is agriculture. The current research, therefore, was conducted with the aim of investigating the impacts of drought on rural households of Kakan district located in the central District of Boyer Ahmad County. The study population was 47 household heads resided in Kakan district who were selected by purposeful snowball sampling method. In this process, the sampling was continued until reaching the theoretical saturation. The findings from the semi-structured interviews were analyzed by open and axial coding systems through MAXQDA software. Accordingly, the results were classified in the form of three main categories including social, economic, and environmental impacts. Furthermore, 22 subcategories were also identified that included the change in employment structure, the decrease in economic power, asset amount, the value of property, investment, the quantity of food, cultural-social vitality, the quality of food, physical health, psychological disorders, rural residents' participation, interaction and solidarity, sense of trust and security, the increase in cost living conditions, the increase in agricultural costs, income disruption, the disruption of agricultural jobs, the disruption of non-agricultural jobs, expanding training on coping with drought, residents' migration, regional air quality, and environmental quality. Finally, some suggestions were recommended to reduce the impacts of drought in the study area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Impacts
  • Drought
  • Rural households
  • Kakan district
  • Qualitative method

مراجع

بهرامی، ر.، و سپری، م. ف. (1400). بررسی اثرات اقتصادی- اجتماعی و زیست‌محیطی خشکسالی بر مناطق روستایی استان کردستان. روستا و توسعه، دوره 24، شماره 1، صص 194-173.
جمشیدی، م.، نوری، س. ه.، صیدایی گل سفیدی، س. ا.، و رحیمی، د. (1394). اثرات خشکسالی بر اقتصاد نواحی روستایی شهرستان­های سیروان و چرداول. مجله اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره 4، شماره 3، صص 17-1.
حسنی­نژاد، آ.، تقدیسی، ا.، نوری، س. ه.، و اکبریان رونیزی، س. ر. (1397). نقش مدیریت ریسک خشکسالی در کاهش آسیب‌پذیری کشاورزان (موردمطالعه: شهرستان زرین­دشت). مجله پژوهش­های روستایی، دوره 9، شماره 2، صص 277-264.
خاکی­فیروز، ز.، نیک­نامی، م.، کشاورز، م. و صبوری، م. ص. (1401). شناسایی عوامل مؤثر برافزایش تاب‌آوری کشاورزان دشت سیستان در مواجهه با خشکسالی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 18، شماره 1، صص 179-161.
خلیلی، س. م.، ناجی عظیمی، ز.، و حرثی، س. (1398). مدیریت ریسک خشکسالی کشاورزی با استفاده از روش­های تصمیم‌گیری چندشاخصه­ی فازی در شهرستان فردوس. مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، دوره 27، شماره 105، صص 274-237.
زارعی، ا.، رضایی، ف.، و محمدی، م. (1400). بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی خشکسالی بر در نواحی روستایی شهرستان بیجار (بخش چنگ الماس. مجله جغرافیا و روابط انسانی، دوره 4، شماره 2، صص 335-319.
سازمان جهاد کشاورزی استان کهگیلویه و بویراحمد. (1401). آمار واحدهای مختلف سازمان. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://swid.maj.ir/page-kbmain/FA/9/form/pId28765>
سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان کهگیلویه و بویراحمد. (1399). گزارش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان کهگیلویه و بویراحمد سال 1398. معاونت برنامه­ریزی، چاپ اول، سال انتشار: 1399، قابل دسترس در اینترنتی: <https://kb.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=6c3cc1d3-1dc8-4f9f-b474-0a8a1bb177c7>
سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان کهگیلویه و بویراحمد. (1398). گزارش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان کهگیلویه و بویراحمد سال 1397. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://kb.mporg.ir/home>.
سواری، م.، و عبدشاهی، ع. (1398). واکاوی نقش سرمایه اجتماعی در بهبود تاب­آوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی در شهرستان دیواندره. پژوهش­های روستایی، دوره 10، شماره 2، صص 229-214.
سواری، م.، و مرادی، م. (1398). عوامل مؤثر بر بهبود زیست­پذیری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی مورد: شهرستان هندیجان. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره 8، شماره 30، صص 242-219.
شفیعی، ب.، برقی، ح.، و قنبری، ی. (1398). بررسی اثرات خشکسالی بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و محیطی نواحی روستایی از دید سرپرست خانوار. تحقیقات کابردی علوم جغرافیایی، دوره 19، شماره 55، صص 191-173.
صمدی بروجنی، ح.، و ابراهیمی، ع. (1389). پیامدهای خشکسالی و راه­های مقابله با آن (استان چهارمحال و بختیاری). چاپ اول، شهرکرد: انتشارات سروش.
عادلی، ب.، مرادی، ح. ر.، و کشاورز، م. (1394). اثرات اجتماعی خشکسالی­های کم­دوام بر ساکنان جوامع روستایی: مطالعه موردی دهستان دودانگه در شهرستان بهبهان. روستا و توسعه، دوره 18، شماره 4، صص 151-133.
عبداللهی، ع. ا.، صالحی، ص.، زاهدی مازندرانی، م. ج.، و ذکایی، م. س. (1398). برساخت اجتماعی خشکسالی در میان کشاورزان (مورد مطالعه: بخش مرکزی و غربی استان اصفهان). پژوهش­های روستایی، دوره 10، شماره 1، صص 129-114.
غلامی، م.، و علی­بیگی، ا. ح. (1393). شناسایی روش­های بومی مدیریت خشکسالی مطالعه­ی موردی: شهرستان پل ذهاب. پژوهش­های روستایی، دوره 5، شماره 3، صص 638-611.
فنی، ز.، خلیل اللهی، ح.، سجادی، ژ.، و فال سلیمان، م. (1395). تحلیل دلایل و پیامدهای خشکسالی در استان خراسان جنوبی و شهر بیرجند. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 20، شماره 4، صص 200-175.
قنبری، ی.، و آرین­فر، و. (1396). ارزیابی تأثیر خشکسالی بر وضعیت اقتصادی و معیشت خانوارهای روستایی در واحدهای بهره­برداری مشاع: مطالعه موردی شهرستان فسا. روستا و توسعه، دوره 20، شماره 2، صص 91-69.
مرادی، م.، و احمدوند، م. (1399). تحلیل عاملی اثرات گردشگری بر توسعه­ی اشتغال کشاورزی زنان روستایی در شهرستان بویراحمد. راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی، دوره 7، شماره 14، صص 86-78.
محرابی م.، و عباسعلی، و. (1399). اولویت‌بندی اثرات خشک‌سالی بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی و زیست‌محیطی در نقاط شهری و روستایی (مطالعه‌ی موردی: استان یزد). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره 11، شماره 41، صص 43-29.
مرکز آمار ایران. (1399). سالنامه آماری استان کهگیلویه و بویراحمد. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://nnt.sci.org.ir/sites/Apps/yearbook/Lists/year_book_req/Item/newifs.aspx<
مرکز پایش و مدیریت هوشمند کشاورزی ایران. (1400). گزارش وضعیت خشکسالی کشور (منتهی به خرداد 1400). سیستم یکپارچه اطلاعات کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی، قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: <http://agriengs.ir>
نادری، س.، قنبری موحد، ر.، غلامرضایی، س. (1400). سنجش آسیب‌پذیری اجتماعی کشاورزان نسبت به خشکسالی (مورد مطالعه: شهرستان‌های کرمانشاه، جوانرود و گیلانغرب). مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 17(ویژه نامه): 143-133.
نامدار، م.، و بوذرجمهری، خ. (1395). تحلیل ابعاد اقتصادی- اجتماعی و زیست­محیطی بحران خشکسالی و آثار آن بر خانوارهای روستایی: مطالعه موردی روستاهای شهرستان زرین­دشت. روستا و توسعه، دوره 19، شماره 3، صص 183-161.
نوری، م.، و نوری­پور، م. (1398). راهبرد‏های مواجهه کشاورزان شهرستان مُهر استان فارس با خشکسالی: از ادراک تا عمل. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 15، شماره 1، صص 87-71.
 
Abaje, I. B., and Magaji, J. (2022). Farmers’ perceptions of drought and adaptation strategies in Mashi Local Government Area, Katsina State, Nigeria. Journal of Meteorology and Climate Science, 21(1), 54-82.
Akbari, M., Najafi Alamdarlo, H., and Mosavi, S. H. (2022). Economic effects of changing the quality and quantity of water in drought conditions, case study: Qazvin, Iran. International Journal of Environmental Science and Technology, 19(4), 2951-2960.
Arshad, M., Amjath-Babu, T. S., Aravindakshan, S., Krupnik, T. J., Toussaint, V., Kächele, H., and Müller, K. (2018). Climatic variability and thermal stress in Pakistan’s rice and wheat systems: A stochastic frontier and quantile regression analysis of economic efficiency. Ecological Indicators, 89, 496-506.
Durrani, H., Syed, A., Khan, A., Tareen, A., Durrani, N. A., and Khwajakhail, B. A. (2021). Understanding farmers' risk perception to drought vulnerability in Balochistan, Pakistan. AIMS Agriculture and Food, 6(1), 82-105.
Emaziye, P. O., Emaziye, O., and Ureigho, U. N. (2022). Economic implications of climate change effects and awareness level among arable crops farmers in south-south, Nigeria. World Journal of Advanced Research and Reviews, 16(1), 320-326.
Farahani, H., and Jahansoozi, M. (2022). Analysis of rural households' resilience to drought in Iran, case study: Bajestan County. International Journal of Disaster Risk Reduction, 82, 103331.
Iqbal, M. W., Donjadee, S., Kwanyuen, B., and Liu, S. Y. (2018). Farmers’ perceptions of and adaptations to drought in Herat Province, Afghanistan. Journal of Mountain Science, 15(8), 1741-1756.
Kalele, D. N., Ogara, W. O., Oludhe, C., and Onono, J. O. (2021). Climate change impacts and relevance of smallholder farmers’ response in arid and semi-arid lands in Kenya. Scientific African, 12, 1-13.
Karki, S., Burton, P., and Mackey, B. (2020). The experiences and perceptions of farmers about the impacts of climate change and variability on crop production: A review. Climate and Development, 12(1), 80-95.
Khalili, N., Arshad, M., Farajzadeh, Z., Kächele, H., and Müller, K. (2020). Effect of drought on smallholder education expenditures in rural Iran: Implications for policy. Journal of Environmental Management, 260, 110136.
Lottering, S., Mafongoya, P., and Lottering, R. (2021). Drought and its impacts on small-scale farmers in sub-Saharan Africa: A review. South African Geographical Journal, 103(3), 319-341.
Marangos, J., and Williams, C. (2005). The effect of drought on uncertainty and agricultural investment in Australia. Journal of Post Keynesian Economics, 27(4), 575-594.
Mare, F., Bahta, Y. T., and Van Niekerk, W. (2018). The impact of drought on commercial livestock farmers in South Africa. Development in Practice, 28(7), 884-898.
Mehdipour, S., Nakhaee, N., Khankeh, H., and Haghdoost, A. A. (2022). Impacts of drought on health: A qualitative case study from Iran. International Journal of Disaster Risk Reduction, 76, 103007.
Menghistu, H. T., Mersha, T. T., and Abraha, A. Z. (2018). Farmers’ perception of drought and its socioeconomic impact: The case of Tigray and Afar regions of Ethiopia. Journal of Applied Animal Research, 46(1), 1023-1031.
Prasanna, R. P. I. R. (2018). Economic costs of drought and farmers' adaptation strategies: Evidence from Sri Lanka. Sri Lanka Journal of Economic Research, 5(2), 61-79.
Quandt, A. (2021). Coping with drought: Narratives from smallholder farmers in semi-arid Kenya. International Journal of Disaster Risk Reduction, 57, 1-11.
Ramos Ribeiro, R. R., Sulaiman, S. N., Sieber, S., Angel Trejo-Rangel, M., and Campos, J. F. (2021). Integrated assessment of drought impacts on rural areas: The case of the Chapada Diamantina region in Brazil. GeoHazards, 2(4), 442-453.
Ruwanza, S., Thondhlana, G., and Falayi, M. (2022). Research progress and conceptual insights on drought impacts and responses among smallholder farmers in South Africa: A review. Land, 11(2), 159.
Savari, M., and Moradi, M. (2022). The effectiveness of drought adaptation strategies in explaining the livability of Iranian rural households. Habitat International, 124, 102560.
Tangonyire, D. F. (2019). Impact of climate change on farmers in the Talensi district of the upper east region of Ghana. Malaysian Journal of Sustainable Agriculture, 3(2), 35-45.
Udmale, P., Ichikawa, Y., Manandhar, S., Ishidaira, H., and Kiem, A. S. (2014). Farmers' perception of drought impacts, local adaptation and administrative mitigation measures in Maharashtra State, India. International Journal of Disaster Risk Reduction, 10, 250-269.
Zarafshani, K., Maleki, T., and Keshavarz, M. (2020). Assessing the vulnerability of farm families towards drought in Kermanshah province, Iran. GeoJournal, 85(3), 823-836.
Zhao, M., Huang, S., Huang, Q., Wang, H., Leng, G., and Xie, Y. (2019). Assessing socio-economic drought evolution characteristics and their possible meteorological driving force. Geomatics, Natural Hazards and Risk, 10(1), 1084-1101.
علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
دوره 18، ویژه نامه
اسفند 1401
صفحه 73-87

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار