عوامل مؤثر بر توسعه سیستم های آبیاری تحت‌فشار در منطقه تربت‌حیدریه از دیدگاه کارشناسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تربت حیدریه

2 استادیار اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تربت حیدریه، تربت حیدریه

3 استاد اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی

چکیده

سیستم­ های آبیاری تحت‌فشار (آبیاری بارانی و قطره‌ای) یکی از راهکارهای اساسی برای مقابله با کم آبی و مدیریت عرضه آب می‌باشند. این سیستم­ ها به لحاظ بالا بودن راندمان آبیاری در مقایسه با سیستم­ های آبیاری سنتی از جایگاه قابل‌ملاحظه‌ای در سیاست‌گذاری‌های کشاورزی و بخصوص در مناطق کم آب برخوردار می‌باشند. اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر توسعه سیستم‏ های آبیاری تحت‌فشار که امکان شناسایی نقاط قوت و ضعف اجرای این سیستم­ ها را فراهم می­ کند، می­ تواند نقش مهمی در کاهش خطاها و بهبود بهره ­برداری از پروژه ­های در حال بهره­ وری داشته و از این طریق، راهنمایی برای تعیین راهبردهای آینده باشد. پژوهش حاضر با هدف ارائه یک چارچوب ارزیابی از عوامل مؤثر بر توسعه این سیستم ­ها، بر پایه محاسبه­ ی اوزان پارامترهای مؤثر در این خصوص، در منطقه تربت‌حیدریه صورت گرفت. در این راستا ضمن تعیین معیارهای مؤثر با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، به اولویت­ بندی شاخص­ های هر معیار بر اساس تکمیل پرسش­نامه و انجام مصاحبه با کارشناسان خبره در حوزه مدیریت آب کشاورزی پرداخته شد. بر اساس یافته­ های تحقیق، شاخص­ های اقتصادی (با وزن 0/383) در اولویت اصلی کشاورزان برای توسعه سیستم ­های آبیاری خود قرار گرفت. در بین زیرمعیارهای مختلف مربوط به این معیار، سطح درآمد (با وزن 0/284) و اعتبارات بانکی (با وزن 0/240) دارای بیش­ترین وزن بود. پس از این معیار، معیار فنی (وزن 0/267) با زیر معیارهایی همچون طراحی و اجرا و کیفیت خاک؛ و معیار ترویجی (با وزن 0/171) با زیر معیارهای اطلاع‌رسانی و بازدید کارشناسان قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Factors Affecting Experts' Viewpoint towards Development of Pressurized Irrigation Systems in Torbat Heydarieh Region

نویسندگان [English]

  • Nariman Mohammadi 1
  • Toktam Mohtashami 2
  • Alireza Karbasi 3
1 M.Sc. Student Department of Agricultural economics, University of Torbat Heydarieh
2 Assistant Professor, Department of Agricultural economics, University of Torbat Heydarieh
3 Professor, Department of Agricultural economics, Ferdowsi University
چکیده [English]

Pressurized irrigation systems (sprinkler and drip irrigation) are one of the basic strategies to deal with water scarcity and management of water supply. These systems with high irrigation efficiency compared to traditional irrigation systems, place considerable position in agricultural policy, especially in water scarce regions. Prioritizing of factors affecting development of pressurized irrigation systems that can identify strengths and weaknesses in implementing this system, may play an important role in reducing errors and improving productivity of ongoing projects and thereby help to determine future strategies. The aim of this study was to develop an evaluating framework for factors affecting the development of such systems, through the use of decision making techniques, and weight related parameters in Torbat Heydarieh region. In this regard, using Analytical Hierarchy Process to determine effective criteria, indicators were based on the questionnaire and interviews with experts in the field of agricultural water management. Based on results, economic indicators (weight 0.383) were on the main priorities of farmers for the development of irrigation systems. Among the various sub-relevant to this criterion, the level of income (weight 0.284) and bank credits (weight 0.240) had the most weight. Following these criteria, there were technical criteria (weight 0.267) with sub-criteria such as design, implementation and soil quality; and promotional measures (weight 0.171) with the sub-criteria such as information and visiting experts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water management
  • Drip Systems
  • Sprinkler Systems
  • Khorasan Razavi Province
اعظمی، ا.، زرافشانی، ک.، دهقانی سانیج، ح.، و گرجی، ع. (1390). تحلیل رضامندی کشاورزان از اجرای سیستم­های آبیاری تحت‌فشار در استان کرمانشاه. نشریه آب‌وخاک (علوم و صنایع کشاورزی). جلد 25، شماره 4، صص. 853-845.
حیاتی، د.، ابراهیمی، ا.، و رضایی مقدم، ک. (1389). شناخت صرفه­ های اقتصادی جلب مشارکت­ های مردمی در توسعه شبکه‏ه ای آبیاری و زهکشی (مطالعه موردی: بند امیر در استان فارس). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی). جلد 24، شماره 3، صص.383-371.
خوشـاب، ا.، و نمـازی، ع. (1385). بررسـی علـل عـدم اسـتقبال کشاورزان از طرح‌های مشارکت مردمی. مقالات اولین همـایش ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی، اهواز، 12-14 اردیبهشت، صص6-1.
خیابانی، ن.، باقری، س.، و  بشیری پور، ا. (1396). الزامات اقتصادی مدیریت منابع آب. مجله آب و فاضلاب، دوره 28، شماره 1، صص. 56-42.
رحمانی، ص. ا.، محمودی، ا.، شوکت فدائی، م.، و سوری، ع. (1395). بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش و توسعه سطح زیر کشت آبیاری تحت­فشار با استفاده از مدل لاجیت. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش­ های رشد و توسعه اقتصادی، سال 6، شماره 23، صص. 26-13.
صالحی، ر.، عطا روشن، س.، و پور رستمی، ر. (1391). ارزیابی استفاده از سیستم آبیاری قطره­ای در جنگل­ های دست کاشت بیجی شمال کرج. مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده، سال 3، شماره 1، صص. 77-68.
عباسی، ف.، سهراب، ف.، و عباسی، ن. (1395). ارزیابی وضعیت راندمان آب آبیاری در ایران. مجله تحقیقات مهندسی سازه‏های آبیاری و زهکشی، جلد 17، شماره 67، صص. 128-113.
علیزاده، ح.، و سهرابی، ت. (1393). ارزیابی سناریو­های توسعه سیستم­ های آبیاری تحت ­فشار بر منابع آب زیرزمینی با استفاده از مدل­ سازی پویایی سیستم. نشریه حفاظت منابع آب‌وخاک، سال 3، شماره 4، صص. 14-1.
فعلی، س.، احمدی، س.، و فرج الله حسینی، س. (1389). عوامل مؤثر بر رضایت­ مندی کشاورزان استان کردستان از سیستم‏ های آبیاری بارانی. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 42-2، شماره 4، صص. 625-615.
محبوبی، م. ر.، نخعی، ح. ع.، رضوان فر، ا.، و موحد محمدی، ح. (1392). شناسایی نیازهای آموزشی بهره‌برداران سیستم ­های کلاسیک آبیاری تحت­ فشار استان گلستان. مجله پژوهش آب در کشاورزی، جلد 27، شماره 2، صص. 180-172.
مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان تربت­حیدریه. (1395). گزارش‌های آماری سال­های مختلف. جهاد کشاورزی شهرستان تربت­ حیدریه.
مستخدمی، ر.، و رزاقی، م.ح. (1391). شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر عدم پذیرش آبیاری قطره­ای در بین باغداران شهرستان گرمسار. مجله پژوهش ­های ترویج و آموزش کشاورزی، سال 5، شماره 4، صص. 58-49.
نجفی کانی، ع. ا.، و زنگانه، ا.ا. (1392). آبیاری تحت‌فشار گامی در راستای توسعه کشاورزی و روستایی (نمونه موردی: روستاهای شهرستان علی‌آباد کتول). مجله چشم ­انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، دوره 8، شماره 24، صص. 132-121.
نصرآبادی، ح.، و حیاتی، د. (1393). سازه‏ های مؤثر بر مشارکت بهره‌ برداران در توسعه شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی: کاربرد تحلیل مسیر. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 10، شماره 1، صص. 100-89.
 نوروزی، ا.، و چیذری، م. (1385). عوامل مؤثر بـر پـذیرش آبیاری بارانی در شهرستان نهاونـد. مجله اقتـصاد کـشاورزی و توسعه، جلد 14، شماره 54، صص. 84-61.
نوری، م.، و نوری پور، م. (1392). تحلیل علل تأخیر در اتمام طرح شبکه‌ی آبیاری و زهکشی با استفاده از ابزار درخت مشکلات: مورد منطقه‌ی خیرآباد. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی. جلد 9، شماره 1، صص. 32-15.
 
Albrecht, D., and Ladewing, H. (2006). Adoption of irrigation technology. Journal of Extension, 34, 23-36.
Ali. M.H. (2011). Practices of irrigation and on-farm water management. Berlin: Springer. Available at:<https://www.springer.com/gp/book/9781441976369>
Caswell, M., and Zilberman, D. (1985). The choices of irrigation technologies in California. American  Journal of Agricultural Economics, 67(2), 224-234.
Damisa, M. A., Abdulsalam, Z., and Kehinde, A. (2008). Determinants of farmers’ satisfaction with their irrigation system in Nigeria. Trends in Agriculture Economics, 1(1), 8-13.
Dinar, A., and Yaron, D. (2003). Adoption and abandonment of irrigation technologies. Agricultural Economics, 14, 1-21.
Evans, R.G., LaRue, J., Stone, K.C., and King, B.A. (2013). Adoption of site-specific variable rate sprinkler irrigation systems. Irrigation Science, 31(4), 871-887.‏
Ganapathy, K.D. (2008). Operational of participatory irrigation management in upper Krishna project command area, an economic perspective. Ph.D. Dissertation, University of Agricultural Sciences, Dharwad, Karnataka, India.
Ghimire, M., Stoecker, A., Boyer, T.A., Bhavsar, H., and Vitale, J. (2016). An integration of GIS and simulation models for a cost benefit analysis of irrigation development. Sustainable Agriculture Research, 5 (4), 58.‏
Heyd, H., and Neef, A. (2004). Participation of local people in water management: Evidence from the MaeSa Watershed, Northern Thailand. International food policy research Institute, Washington, D.C. USA.
Lichtenberg, E. (1998). Land quality, irrigation development, and cropping patterns in the northern high plains. American Journal of Agricultural Economics, 71(1), 187-194.
Mclean, R.K., Sriranjan, R., and Klassen, G. (2000). Spray evaporation losses from sprinkler irrigation systems. Canadian Agriculture, 42(1), 1-15.
Namboodiri, N.V., Gandhi, G., and Crose, L. (2006). Surface water institution in India, Study and analysis: Profile of the findings and results. Improving water resource management and policy framework, Beech worth, Victoria, Australia. 28-29.
Ojo, O.D., Connaughton, M., Kintomo, A.A., Olajide-Taiwo, L.O., and Afolayan, S.O. (2011). Assessment of irrigation systems for dry season vegetable production in urban and peri-urban zones of Ibadan and Lagos, Southwestern Nigeria. African Journal of Agricultural Research, 6(2), 236-243.
Saaty, T.L. (1983). Axiomatic foundations of the analytic hierarchy process. Management Science, 32, 841-855
Shrestha, R.B., and Gopalakrishnan, C. (1993). Adoption and diffusion of drip irrigation technology: An econometric analysis. Economic Development and Cultural Change, 41(2), 407-418.