واکاوی رشد اخلاقی کشاورزان در بهره ‏برداری از منابع آب کشاورزی (مورد مطالعه‏ ی شهرستان خرم ‏آباد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‏ آموخته دکتری بخش ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

2 استاد بخش ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

3 استاد بخش اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

چکیده

شرایط بحرانی منابع آبی کشور، لزوم همراهی راهبرد اخلاقی در کنار سایر راهبردهای اقتصادی، قانونی، فناوری، دانشی و مدیریتی را ایجاب کرده است. از این رو تحلیل رشد اخلاقی بهره ­برداران بر اساس تبیین بنیان­های فکری شناختی و منطقی آنان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. پژوهش حاضر با هدف واکاوی قضاوت و رشد اخلاقی کشاورزان شهرستان خرم­ آباد در بهره ­برداری از منابع آب انجام شده است. برای این هدف بر اساس نظریه رشد اخلاقی لارنس کلبرگ، دو نمونه تعارض اخلاقی در بهره­ برداری از منابع آب زیرزمینی برای تعیین سطوح رشد اخلاقی کشاورزان تدوین و طرح گردید.از فن پیمایش و ابزار پرسشنامه برای جمع‌آوری داده ­ها از نمونه­ ای شامل 310 کشاورز شهرستان خرم‌آباد استفاده شد. روایی پرسشنامه توسط چهار نفر از اساتید بخش ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه شیراز تائید و برای ارزیابی پایایی، یک مطالعه راهنما با تعداد 30 نفر پاسخگو اجرا گردید که دامنه آلفای کرونباخ مقیاس ­های تحقیق بین0/82 تا 0/87 بدست آمد. نتایج تحلیل تعارضات اخلاقی نشان داد که موافقان حفر چاه غیرمجاز عمدتاً سطح اول (اخلاق پیش عرفی) و مرحله دوم (اخلاق ابزاری) رشد اخلاقی را مبنای قضاوت خودشان قرار می­ دهند. ولی قضاوت مخالفان حفر چاه غیرمجاز بیشتر مبتنی بر سطح دوم (اخلاق عرفی) و مرحله چهارم (اخلاق طرفدار قانون و نظم اجتماعی) رشد اخلاقی بود. همچنین، قضاوت اخلاقی مخالفان «ممانعت از پر کردن چاه غیرمجاز» عمدتاً بر اساس سطح سوم (اخلاق پساعرفی) و مرحله پنجم (اخلاق قراردادی اجتماعی) رشد اخلاقی بود؛ اما موافقان اکثراً بر اساس سطح دوم (اخلاق عرفی) و مرحله سوم (اخلاق هنجاری) رشد اخلاقی، قضاوت می­ کردند. در نهایت بر مبنای نتایج حاصله، پیشنهاد‏هایی ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Farmers’ Moral Development in Agricultural Water Resources Use (The Case of Khoramabad County)

نویسندگان [English]

  • Meysam Menatizadeh 1
  • Gholam-Hosein Zamani 2
  • Dariush Hayati 2
  • Mansour Zibaei 3
1 Former Ph.D. Student, Department of Agricultural Extension and Education, School of Agriculture, Shiraz University
2 Professor, Department of Agricultural Extension and Education, School of Agriculture, Shiraz University
3 professor, Department of Agricultural Economics, School of Agriculture, Shiraz University
چکیده [English]

Controlling present national water crisis needs to accompany moral development alongside other economic, law, technical, knowledge and management strategies. In this regards, the analysis of water users’ moral development based on their cognitive and reasoning is very important. Present study aimed to analyze farmers’ moral judgment and reasoning in exploitation of agricultural water resources in Khoramabad county. In this way, the moral development theory of cognitive psychologist, Lawrence Kohlberg, was applied to analyze two moral dilemmas in exploitation of agricultural water resources. Survey technique and questionnaire tool were used to gather data form 310 subjects. The questionnaire face validity was confirmed by a panel of experts at department of agricultural extension and education at Shiraz University, and the questionnaire reliability was approved by a pilot study with 30 subjects outside of statistical population (Cronbach’s alpha range: from 0.82-0.87).The results showed that the proponents of digging illegal well preferred first moral reasoning level (Pre-conventional ethics) at second stage (The instrumental relativist orientation) for judging towards digging illegal dilemma; but, the opponents focused on second moral reasoning level (conventional ethics) at fourth stage (The "law and order" orientation). Also, the opponents’ moral judgment of second dilemma (preventing to fill of illegal well) based on third moral reasoning level (post-conventional ethics) at fifth stage (The social-contract legalistic orientation); although the proponents preferred second moral reasoning level (conventional ethics) at third stage (The interpersonal concordance orientation). Finally, based on the research results, some recommendations were provided.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral Judgment
  • Moral Reasoning
  • Moral Dilemma
  • Moral Development
  • Agricultural Water Resources

مراجع

بخشی‏جهرمی، آ. (1393). چالش‌های حقوقی آب کشاورزی و تحلیل رفتار بهره‌برداران (مورد مطالعه: آب‌های زیرزمینی شهرستان جهرم). رساله دکتری، بخش ترویج و آموزش دانشگاه شیراز.
بخشی‏ جهرمی، آ.، زمانی، غ.ح.، حیاتی، د.، و صادقی، م.ه. (1393). تیشه قانون به ریشه آب: تحلیلی پژوهشی بر قانون «تعیین تکلیف چاه ­های آب فاقد پروانه بهره­برداری». فصلنامه آبیاری و آب، سال 5، شماره 18، صص 144-126.
بلالی، ح.، خلیلیان، ص.، و احمدیان، م. (1389). بررسی نقش قیمت‌گذاری آب در بخش کشاورزی بر تعادل منابع آب زیرزمینی. نشریه اقتصاد وتوسعهکشاورزی(علوموصنایعکشاورزی)، جلد 24، شماره2، صص 194-185.
بلالی، م.ر.، کئولارتز، ژ.، و کورتهالز، م. (1390). مدیریت بازتابی اراضی و آب در ایران، ارتباط فناوری، حکمرانی و فرهنگ: قسمت دوم: نگرش ذینفعان و عناصر کلیدی چارچوب بازتابی. مجله پژوهش آب در کشاورزی، جلد 25، شماره1، صص 3.
رحیمی ‏فیض‌آبادی، ف.، یزدان‏ پناه، م.، فروزانی، م.، محمد زاده، س.، و برتون، ر. (1394). تبیین رفتار حفاظت از آب کشاورزان با استفاده از تئوری توسعه‌یافته رفتار برنامه‌ریزی‌شده: مورد مطالعه شهرستان الشتر. مجله علومترویجوآموزشکشاورزی، جلد 12، شماره 2، صص17-1.
رحیمی ‏فیض‌آبادی، ف.، یزدان پناه، م.، فروزانی، م.، محمد زاده، س.، و برتون، ر. (1395). تعیین عوامل مؤثر بر رفتار حفاظت از آب کشاورزان در شهرستان سلسله: کاربرد مدل فعال‏سازی هنجار. مجلهتحقیقاتاقتصادوتوسعهکشاورزیایران، دوره 2-47، شماره 2، صص390-379.
عمانی، ا. ر.، و خلیلی ‏اسنکی، ع.ر. (1390). سنجش بهره‌وری آب زراعی بخش شادروان شهرستان شوشتر. مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، سال 4، شماره3، صص 91-75.
کدیور، پ. (1391). روانشناسی اخلاق. چاپ یکم ویراست دوم. تهران: انتشارات جیحون.
کشاورز، ع.، و دهقانی‏ سانیج، ح. (1391). شاخص بهره‌وری آب و راهکار آتیه کشاورزی کشور. فصلنامه راهبرد اقتصادی، سال 1، شماره 1، صص233-199.
محمدی پیرو، ا.، و شریفی، ا. ح. (1390). نقش مطلق‌گرایی در حل تزاحمات اخلاقی. معرفت اخلاقی، جلد3، شماره 1، صص44-21.
منتی ‏زاده، م.، و زمانی، غ. (1391). تدوین مدل رفتار زیست‌ محیطی زارعان شهرستان شیراز. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 8، شماره 2، صص74-63.
منتی ‏زاده، م.، زمانی، غ.، و عزیزی‏ خالخیلی، ط. (1394). اخلاق بهره‌برداری آب: راهبردی نرم‌افزاری برای مقابله با بحران آب. نخستین کنگره آبیاری و زهکشی ایران، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد،  23 و 24 اردیبهشت، صص4-1.
منتی ‏زاده، م.، زمانی، غ.، و کرمی ع. (1392). مدل‏یابی رفتار زیست‌محیطی زارعان شهرستان شیراز با استفاده از تئوری ارزش-عقیده-هنجار استرن. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره45، شماره4، صص624-613.
منتی ‏زاده، م.، و عزیزی‏ خالخیلی، ط. (1395). حکمرانی پایدار منابع آب کشاورزی: چالش‌ها و راهبردها. ششمین کنگره ملی علوم ترویج و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی، شیراز، 5 و 6 آبان، صص20-1.
 
Bamberg, S., and Möser, G. (2007). Twenty years after Hines, Hungerford, and Tomera: a new meta-analysis of psycho-social determinants of pro-environmental behaviour. Journal of Environmental Psychology, 27(1), 14-25.
Fieser, J. (2015). Ethics. Internet encyclopedia of philosophy. Available at: <http://www.iep.utm.edu/ethics/>
Fleming, J.S. (2006). Piaget, Kohlberg, Gilligan, and others on moral development. Available at:<https://www.yumpu.com/en/document/view/11939668/7-piaget-kohlberg-gilligan-and-others-on-moral-development>.
Groenfeldt, D. (2013). Water Ethics: A Values Approach to Solving the Water Crisis. New York: Taylor and Francis group.
Groenfeldt, D., and J.J. Schmidt (2013). Ethics and water governance. Ecology and Society, 18(1), 1-10.
Hansla A, Gamble A, Juliusson A, and Garling T. (2008). The relationships between awareness of consequences, environmental concern, and value orientations. Journal of Environmental Psychology, 28(1), 1–9. 
Harremoes, P. (1996). Dilemmas in ethics: Towards a sustainable society. Ambio, 25, 390-395.
Harremoes, P. (1997). Integrated water and waste management. Water Science and Technology, 35, 11- 20.
Harremoes, P. (2002). Water ethics–a substitute for over-regulation of a scarce resource. Water science and technology, 45(8), 113-124.
Hoffman, M.L. (1991). Empathy, social cognition, and moral actions. In W.M. Kurtines and J.L. Gewirtz (Eds.). Handbook of moral behavior and development: Volume 1. Theory, PP. 275-301. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Kaiser, F.G. (2006). Amoral extension of the theory of planned behaviour: Norms and anticipated feelings of regret in conservationism. Personality and Individual Differences, 41(1), 71-81.
Kaiser, F.G. and Scheuthle, H. (2003). Two challenges to a moral extension of the theory of planned behavior: Moral norms and just world beliefs in conservationism. Personality and Individual Differences, 35(5), 1033–1048.
Kohlberg. L. (1971a). From is to ought: How to commit the naturalistic fallacy and get away with it in the study of moral development. In T. Mischel (Ed.), Cognitive development and epistemology, PP. 151-235. New York: Academic Press.
Kohlberg, L. (1971b). Stages of moral development. Moral education, 3(1), 23-92.
Lind, G. (1989). Measuring moral judgment: A review of ‘the measurement of moral judgment'by Anne Colby and Lawrence Kohlberg. Human Development, 32(6), 388-397.
Lind, G. (1992). The measurement of structure: A new approach to assessing affective and cognitive aspects of moral judgment behavior, and findings from research. Paper presented to the Department of Psychology, Fordham University, New York.
Lind, G. (1999). Scoring of the moral judgment test (MJT). Unpublished manuscript, University of Konstanz, Konstanz. In: Verweij D Hofhuis, K and Soeters J (2007) Moral Judgement within the Armed Forces, Journal of Military Ethics, 6(1), 19-40.
Lind, G. (2000). Review and appraisal of the moral judgment test (MJT). Psychology of morality and democracy and education. Available at:<https://www.researchgate.net/publication/241029338_Review_and_Appraisal_of_the_Moral_Judgment_Test_MJT>
Lind, G. (2006). Effective moral education: The Konstanz method of dilemma discution. Journal of Psychology,3, 189-196.
Lind, G. (2008a). The meaning and measurement of moral judgment competence: A dual-aspect model, 185-220. Available at: <http://kops.uni-konstanz.de/handle/123456789/1361>.
Lind, G. (2008b). The meaning and measurement of moral judgment competence revisited - A dual-aspect model. In: D. Fasko and W. Willis, (Eds.), Contemporary philosophical and psychological perspectives on moral development and education.  PP. 185-220, Cresskill, NJ: Hampton Press.
Lind, G. (2015). Favorable learning environments for moral competence development. A multiple intervention study with 3.000 students in a higher education context. International Journal of University Teaching and Faculty Development, (4)4. Available at:<https://www.novapublishers.com/catalog/product_info.php?products_id=53411>.
Liu, J., Dorjderem, A., Macer, D., Fu, J., Lei, X., Liu, H., Qiao, Q., Yu, L., Zheng, Y., and Amy, S. (2011). Water ethics and water resource management. Ethics and climate change in Asia and the pacific (ECCAP) project, working group 14 report, UNESCO, Thailand: Bangkok.
Mendenhall, W., Ott, L., and Scheaffer, R. L. (1971). Elementary survey sampling. Duxbury press, California.
Mennatizadeh, M., and Zamani, G.H. (2016). Water ethics: Theoretical analysis of moral development theories. Indian Journal of Fundamental and Applied Life Sciences, 6(2), 413-428.
Milfont T. L., Sibley, C. G., and Duckitt A. J. (2010). Testing the moderating role of the components of norm activation on the relationship between values and Environmental Behavior. Journal of Cross-Cultural Psychology, 41(1), 124-131.
Nordlund, A. M., and Garvill, J. (2002). Value structures behind pro-environmental behavior. Environment and Behavior, 34(6): 740-756.
Onwezen, M. C., Antonides, G., and Bartels, J. (2013). The Norm Activation Model: An exploration of the functions of anticipated pride and guilt in pro-environmental behaviour. Journal of Economic Psychology, 39, 141-153.
Powr. F.C. (2012). Moral Development. Encyclopedia of Human Behavior (Second Edition). University of Notre Dame, Notre Dame, USA.
Stern, P. C., Dietz, T., Abel, T., Guagnano, G. A. and Kalof, L. (1999). A Value-Belief-Norm Theory of Support for Social Movements: The Case of Environmentalism. Human Ecology Review, 6(2), 81-97.
Stern, P. C., Dietz, T., Abel, T., Guagnano, G. A. and Kalof, L. (1999). A Value-Belief-Norm Theory of Support for Social Movements: The Case of Environmentalism. Human Ecology Review, 6(2), 81-97.
Thomas, R.M. (1997). Moral development theories--secular and religious: A comparative study (No. 68). Greenwood Publishing Group. Available at: <https://books.google.com/books?id=fY7nMH0HziIC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false>
Treviño, L.K., Weaver, G.R., and Reynolds, S.J. (2006). Behavioral ethics in organizations: A review. Journal of management, 32(6), 951-990.
علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
دوره 14، شماره 1
خرداد 1397
صفحه 69-89

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار