اولویت‌بندی ابعاد راه‌اندازی کسب‌وکار روستایی از دیدگاه کنشگران توسعه روستایی بر اساس تحلیل شبکه‌ای دیمتل (موردمطالعه: دهستان بار اندوز شمالی، شهرستان ارومیه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد توسعه روستایی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 استادیار دانشکده توسعه کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

4 استادیار بخش اقتصادی-اجتماعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ایران، تبریز، ایران.

چکیده

توسعه روستایی یکی از اولویت‌های مهم برنامه کلان توسعه به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه است و جهت نیل به آن، کسب‌وکارهای روستایی به‌عنوان مهم‌ترین عنصر اقتصاد روستایی و ابزاری برای رشد اقتصادی و اجتماعی مطرح می‌باشد که سبب ماندگاری روستاییان در روستا، اشتغال‌زایی و کاهش بیکاری، افزایش درآمد و افزایش بهره‌وری، احیای مشاغل سنتی و غیره می‌شوند. در این راستا پژوهش حاضر باهدف شناسایی و اولویت‌بندی ابعاد تأثیرگذار درراه اندازی کسب‌وکارهای روستایی انجام گرفت. جامعه آماری شامل کنشگران توسعه روستایی شهرستان ارومیه، به تعداد 133 نفر بودند. بر اساس جدول کرجسی و مورگان، تعداد 97 نفر به‌عنوان نمونه آماری برگزیده شدند. روش جمع‌آوری داده‌ها بر اساس پرسشنامه مبتنی بر ابعاد مستخرج از مرور پیشینه تحقیق به‌صورت ماتریس مقایسه زوجی بود. برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل شبکه‌ای مبتنی بر دیمتل استفاده شد. نتایج نشان داد اثرگذارترین متغیرها برای کسب‌وکار روستایی به ترتیب متغیرهای وجود مواد اولیه، تأمین مالی مناسب، وجود شرایط مناسب محیطی، سیاست‌های حمایتی دولت، امنیت سرمایه‌گذاری و نوآوری و خلاقیت افراد بود. یافته‌های حاصل از بررسی اثرات متقابل و درون‌شبکه‌ای بین متغیرها و ابعاد راه‌اندازی کسب‌وکار روستایی نشان داد که اولویت توجه باید به ترتیب به بعد اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، نهادی و طبیعی صورت پذیرد. ازاین‌رو پیشنهاد می‌گردد که از طریق آموزش‌های مناسب، زمینه‌های ایجاد خودباوری، تفکر خلاق و توانمندسازی روستائیان در اولویت قرار گیرد. در خصوص افزایش پس‌انداز و قدرت سرمایه‌گذاری روستاییان در کسب‌وکارهای روستایی اقدامات مؤثری از قبیل معافیت‌های مالیاتی، اعطای تسهیلات بانکی و غیره، صورت بگیرد. زیرساخت‌های فیزیکی، ارتباطی و عمومی برای روستائیان مهیا شود و نهایتاً شرایط طبیعی حاکم بر منطقه به لحاظ جهت بهره‌برداری مناسب از منابع، لحاظ شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prioritizing the Aspects of Setting up a Rural Business from the Perspective of Rural Development Activists based on Dimtel Network Analysis (Case study: Northern Bar Andoz Village, Urmia County)

نویسندگان [English]

  • M Mohammadzadeh 1
  • F Mohamadi 2
  • T Sharghi 3
  • B Hosseinpour 4
1 Assistant Professor of Agricultural Management Department of Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran. Former M.Sc. Student of development at Payam Noor University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Agricultural Development and Natural Resources, Payam Noor University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Faculty of Agricultural Development and Natural Resources, Payam Noor University, Tehran, Iran.
4 Assistant Professor of Economic, Social and Extension Department; Agricultural & Natural Resources Research and Education Center of West Azarbaijan, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Rural development is one of the important priorities of the macro-development plan, especially in developing countries. In order to achieve it, rural businesses are considered as the most important element of the rural economy and a tool for economic and social growth. Rural businesses cause the villagers to stay in the village, create jobs, and reduce unemployment. Increasing income and productivity, revitalizing traditional jobs, etc. are the other impacts of rural businesses. In this regard, the current research was conducted with the aim of identifying and prioritizing the influential components in setting up rural businesses. The statistical population consisted of 133 experts in the field of rural business in Urmia County. Based on the table of Krejcie and Morgan, 97 cases were selected as a statistical sample. The data collection was based on a questionnaire containing the components extracted from the review of the research background in the form of a pairwise comparison matrix. To analyze the data, a network analysis method based on Dimtel approach was used. The results showed that the most effective variables for rural business were “availability of raw materials”, “appropriate financing”, “existence of suitable environmental conditions”, “governmental supportive policies”, “investment security”, and “innovation and creativity”. According to the findings form investigation of mutual and intra-network effects between the variables and indicators of stablishing a rural business, priority should be given to socio-cultural, economic, institutional, and natural indices, respectively. Therefore, it is suggested to give priority to the areas of creating self-confidence, creative thinking, and empowerment of villagers through proper training. Effective measures such as tax exemptions, granting banking facilities, etc. should be taken to increase savings and investment power of villagers in rural businesses. Physical, communication, and public infrastructures should also be provided for the villagers. Finally, the natural conditions governing the region should be taken into account in order to use the resources properly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural business
  • Economic factors
  • Socio-cultural factors
  • Institutional factors
  • Natural factors
آسایش، ح. (1383). اصول و روش‌های برنامه‌ریزی روستایی. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
ایروانی، س.، دانشور کاخکی، م.، قربانی، محمد.، و کرباسی، علیرضا. (1400). عوامل تعیین‌کننده درآمد غیر کشاورزی خانوارهای روستایی نیشابور: کاربرد الگوی توبیت چند سطحی. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 52، شماره2، صص 247-262.DOI: 10.22059/ijaedr.2020.298350.668882
بابایی امین، م.، و خسروی پور، ب. (1395). نقش اکوتوریسم در توسعه پایدار روستایی. مجموعه مقالات کنفرانس سراسری تحقیق در علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست، گرگان، 16 آذر 1395، صص6-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://civilica.com/doc/597666>
بزرگ پرور، ا.، و خسروی پور، ب. (1395). توریسم روستایی در توسعه پایدار. مجموعه مقالات همایش ملی یافته‌های پژوهش و فناوری در اکوسیستم‌های طبیعی و گردشگری، تهران، 3 مهر، صص13-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://civilica.com/doc/597670>
بهزاد نصب، ج. (1397). آثار توسعه صنایع مرتبط با بخش کشاورزی در توسعه کسب‌وکار روستایی. تهران: انتشارات مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی.
بیگ‌پور، م. (1400). روستاییان و عشایر اهرم‌های قدرتمند در توسعه کشور و تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: <http://www.iribnews.ir>.
پور رمضان، ع.، و اکبری، ز. (1393). اثرات ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی بر اقتصاد روستایی: بخش مرکزی شهرستان رشت. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، جلد 3، شماره 10، صص164-145.                           DOI: http://serd.khu.ac.ir/article-1-2173-fa.html
پیری، ا.، و خسروی پور، ب. (1395). نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در مدیریت روستایی. مجموعه مقالات کنفرانس سراسری تحقیق در علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست، گرگان، 16 آذر، صص6-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://civilica.com/doc/597613>
جمالی، ن.، و خسروی پور، ب . (1395). بررسی نقش تعاونی‌ها در توسعه مناطق روستایی. مجموعه مقالات کنفرانس سراسری تحقیق در علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست، گرگان، 16 آذر، صص6-1.
حاج محمدی، م. (1400). ضرورت توسعه روستایی و نقش آن در توسعه ملی. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی:                        <https://www.mizanonline.ir>.
حاجی‌میررحیمی، س. د.، و موسوی داویجانی، س. ر. (1400). عوامل مؤثر بر رونق کسب‌وکارهای کوچک و متوسط کشاورزی در استان البرز با نگرش به آموزش و سرمایه انسانی. مجله پژوهش‌های مدیریت آموزش کشاورزی، دوره 13، شماره 56، صص 55-33. DOI: 10.22092/jaear.2021.354091.1810
حسینی، ک.، فروزانی، م.، و عبد شاهی، ع. (1400). بررسی رابطه بین پایداری اقتصادی و اجتماعی روستاییان و برخورداری از تنوع معیشتی. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 17، شماره2، صص 27-11.                            20.1001.1.20081758.1400.17.2.2.0  DOI: 
حقی، ز.، و خسروی پور، ب. (1395). پدافند غیرعامل در فرآیند توسعه روستایی. مجموعه مقالات دومین همایش ملی پدافند غیرعامل در بخش‌های کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست با رویکرد توسعه پایدار، تهران، 20 آبان، صص9-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://civilica.com/doc/567000>
خسروی پور، ب.، طهماسبی، م.، و برادران، م. (1400). بررسی انگیزه زنان روستایی از راه‌اندازی کسب‌وکارهای خرد کشاورزی‌ـ محور در استان‌های گیلان و مازندران. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره17(ویژه‌نامه)، صص 77-87.                DOI: 20.1001.1.20081758.1400.17.0.6.0
خسروی پور، ب.، و دلفیان، ف. (1395). نقش امنیت غذایی در توسعه پایدار. مجموعه مقالات اولین همایش ملی منابع طبیعی و توسعه پایدار در زاگرس مرکزی، دانشگاه شهرکرد، 10 شهریور، صص12-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://civilica.com/doc/606378>
خسروی پور، ب.، آزادی، ی.، و خدا وردی، ا. (1395). حفاظت از محیط‌زیست، راهبردی اساسی در توسعه پایدار روستایی. مجموعه مقالات همایش ملی یافته‌های پژوهش و فناوری در اکوسیستم‌های طبیعی و گردشگری، تهران، 3 مهر، صص9-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://civilica.com/doc/586773>
طهماسبی، م.، و خسروی پور، ب. (1395). بحران‌های جاری در بازار کشاورزی ایران. مجموعه مقالات همایش ملی پدافند غیرعامل در بخش کشاورزی. خوزستان، 17 خرداد، صص7-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی:                            > https://civilica.com/doc/524170 <
رحم خدا، ن.، و خسروی پور، ب. (1395). بررسی پیامدهای زیست‌محیطی منفی احداث سد. مجموعه مقالات همایش ملی الکترونیکی پدافند غیرعامل در بخش کشاورزی. خوزستان، 17 خرداد، صص7-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://civilica.com/doc/524174<
رحمانی، ص.، و خسروی پور، ب. (1395). تحلیلی بر رویکردهای توسعه پایدار کشاورزی در جهت توسعه روستایی. مجموعه مقالات دومین کنگره ملی توسعه و ترویج مهندسی کشاورزی و علوم خاک ایران، تهران، 11 آبان، صص 9-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://civilica.com/doc/520694>
رزمی، ح.، شمس، ع.، و مولائی، م. (1398). کاربرد نظریه داده بنیاد در تحلیل تأثیر خشک شدن دریاچه ارومیه بر معیشت خانوارهای روستایی حوضه دریاچه ارومیه. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره15، شماره2،         صص 139-119. DOI: 10.22034/iaeej.2019.193332.1441
ریاحی، ر.، میردامادی، س. م.، فرج‌الله حسینی، س. ج.، و امیدی نجف‌آبادی، مریم. (1401). بررسی نقش خوشه‌های کسب‌وکار زعفران در توسعه روستایی (مطالعه موردی: استان خراسان جنوبی). روستا و توسعه، دوره 25، شماره4، صص 213-231.DOI: 10.30490/rvt.2023.357120.1432
زاهدیان تجنکی، ر.، مجاوریان، م.، حسینی یکانی، س. ع. (1398). رتبه‌بندی فضای کسب‌وکار روستایی استان مازندران از دیدگاه صاحبان کسب‌وکارهای کشاورزی. مجله راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی، دوره6، شماره12، صص 69-85.                DOI: 10.52547/jea.6.12.69
زندیه، ش.، صرافی زاده قزوینی، ا.، عالم تبریز، ا.، و سخدری، ک. (1399). الگوی توسعه کارآفرینی روستایی مبتنی بر توانمندسازی شناختی و تبیین نقش محیط نهادی در آن: مطالعه موردی کسب‌وکارهای روستایی. روستا و توسعه، دوره 23، شماره2، صص 63-87.Doi: 10.30490/rvt.2020.328430.1149
سواری، م. (1397). بررسی عوامل مؤثر بر توسعه کسب‌وکارهای غیر زراعی در بین زنان روستایی استان کردستان. فصلنامه علمی رویکردهای پژوهشی کارآفرینانه کشاورزی، دوره 2، شماره1، صص 43-31.
شرقی، ط.، باقری، ف.، و محمدزاده نصرآبادی، م. (1399). ارائه مدلی برای بهبود توسعه کارآفرینی روستا: مطالعه موردی شهرستان شازند. روستا و توسعه، دوره 23، شماره3، صص 1-26. DOI: 10.30490/rvt.2020.321284.1135
شریف‌زاده، ا. (1393). کشاورزی پایدار کارآفرینانه: در جستجوی رهیافتی مقتضی برای تسهیل توسعه کسب‌وکارهای کارآفرینانه کشاورزی. نشریه مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، دوره1، شماره1، صص 129-103.          DOI: 20.1001.1.24767735.1393.1.1.6.1
شکور، ع.، شجاعی فرد، ع.، و جعفری، م. (1400). ارائه مدل راهبردی اشتغال‌زایی و افزایش کسب‌وکار کشاورزی و روستایی در ایران. فصلنامه علمی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 11، شماره 42، صص 101-81.
صادقی، م.، و جعفری چالشتری، م. (1392). بررسی مقررات بخش کشاورزی ایران در پرتو مواقفت نامه کشاورزی سازمان تجارت جهانی. فصلنامه حقوق، دوره 43، شماره2، صص18-1. Doi: 10.22059/jlq.2013.35267
صالحی کاخکی، م.، جهانی، م.، و قنبر زاده، ح. (1398). شناسایی و اولویت‌بندی بعدهای مؤثر بر ایجاد فرصت‌های کارآفرینی روستایی در ایران. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، دوره 8، شماره 4، صص 90-69. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: <http://sid.ir/paper/236518/fa>.
طاب پور، ف.، شعبانعلی فمی، ح.، براتی، ع.، و آصف شایق، م. (1401). الزامات و سازوکارهای توسعه کسب‌وکارهای سبز در شهرستان ری از دیدگاه زنان روستایی و کارشناسان. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، دوره 7، شماره3، صص 93-78. 20.1001.1.27173747.1401.3.7.5.0 DOI:
طباطبائی، ز.، و فاطمی، م. (1402). واکاوی اثرات راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط زنان روستایی(موردمطالعه: شهرستان مرودشت، استان فارس). فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی، دوره6، شماره2،صص 299-208.              DOI: https://doi.org/10.22034/gahr.2023.384501.1811
طهماسبی، م.، خسروی پور، ب.، برادران، م.، و غنیان، م. (1399). مؤلفه‌های بر سازنده فضای کسب‌وکارهای خرد زنان روستایی؛ موردمطالعه استان‌های گیلان و مازندران. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 51، شماره4، صص 731-744.DOI: 10.22059/ijaedr.2019.290428.668827
عبدالله زاده، غ. ح.، جمشیدی کوهساری، ا.، حسینی المدنی، س. ح.، و شریف‌زاده، م. ش. (1399). عوامل مؤثر بر راه‌اندازی کسب‌وکارهای مستقل در نواحی روستایی. روستا و توسعه، دوره 23، شماره2، صص 113-134.                        Doi: 10.30490/rvt.2020.253676.0
عربیون، ا.، محمد کریمی، ی.، و یزدان‌پرست، م. (1401). الگوی ارزش‌آفرینی در کسب‌وکارهای روستایی بر پایه معنا بخشی استراتژیک: مطالعه موردی کسب‌وکارهای کشاورزی و صنایع‌دستی آذربایجان غربی. روستا و توسعه، دوره 25، شماره4، صص 1-18. Doi: 10.30490/rvt.2021.354546.1359
فولادی، ب.، و خسروی پور، ب . (1395). تبیین الگوی اقتصاد مقاومتی در کشاورزی ایران. مجموعه مقالات همایش ملی الکترونیکی پدافند غیرعامل در بخش کشاورزی، خوزستان، 17 خرداد، صص7-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی: https://civilica.com/doc/524116>>
قربانی، م.، عوض‌پور، ل.، و شریعتی نیاسر، ق. (1400). واکاوی اثرات توان‌افزایی از طریق تأمین مالی خرد بر راه‌اندازی کسب‌وکار پایدار روستایی. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 52 شماره 2، صص 355-370.           DOI: 10.22059/ijaedr.2021.282273.668761
کریمی، س.، کریمی‌راد، س.، و کریمی، ح. (1401). تأثیر توانمندی و تاب‌آوری بر موفقیت کارآفرینانه زنان روستایی منطقه سیستان.  علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 18، شماره1، صص 86-67.DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.20081758.1401.18.1.5.8 
کمانرودی کجوری، م.، پریزادی، ط.، و میرزازاده، ح. (1401). تحلیل فضایی سطح برخورداری نواحی روستایی با رویکرد عدالت توزیعی (مطالعه موردی: دهستان‌های بخش مرکزی شهرستان ارومیه). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 17، شماره4، صص899-885. 20.1001.1.25385968.1401.17.4.3.9DOI: 
کیومرثی بیرک علیا، س.، سجاسی قیداری، ح.، و بوزرجمهری، خ. (1402). تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه کسب‌وکارهای خانوادگی زنان روستایی (مطالعه موردی: شهرستان فاروج). فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، دوره 11، شماره4، صص 55-36. DOI: 20.1001.1.27173747.1402.4.11.3.5
مرکز آمار ایران. (1400). چکیده نتایج طرح آمارگیری نیروی کار سال 1400. قابل‌دسترس در آدرس اینترنتی : <https://www.amar.org.ir>
محمودی، ا.، محمدی خیاره، م.، مظهری، ر.، و خیراندیش، م. (1396). تحلیل سیاست‌های مالی بر توسعه کارآفرینی. سومین کنفرانس جامع و ملی اقتصاد مقاومتی، مازندران –بابلسر، 1 دی، صص 9-1.
ملاشاهی، غ.، و ملاشاهی، ح. (1392). نقش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در توسعه روستایی. ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه، شماره 159، صص56-51. قابل دسترس در آدرس اینترنتی: http://ensani.ir/file/download/article/20160829125324-9625-206.pdf>>
موسوی، ز.، علیرضایی، ا.، شاه منصوری، ا.، و علیزاده مجد، ا. (1400). شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه کسب‌وکارهای زنجیره‌ای روستایی (مطالعه موردی: روستاهای منتخب شهرستان کاشان). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 16، شماره3، صص 666-649. DOI: 20.1001.1.25385968.1400.16.3.14.1
نظریانی، ن.، فلاح، ا.، و لطفعلیان، م. (1394). مهم‌ترین شاخص معیارهای ظرفیت تولیدی و کارکردها و چارچوب‌های قانونی و حقوقی. کنفرانس ملی ایده‌های نوین در کشاورزی، محیط‌زیست و گردشگری، اردبیل، 29 آذر، صص7-1. قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: <https://civilica.com/doc/509118>
 نظریان، س.، صفاییان، ل.، اله ورن، م.، و محمدی، ف. (1394). بررسی عملکرد بازار روستایی در توسعه شهری و روستایی و نقش آن در حذف دلال‌ها (نمونه موردی: روستای سارمساقلو زنجان). همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، یزد، 13 اسفند، صص 11-1. قابل‌دسترسی در آدرس اینترنتی:< https://civilica.com/doc/544738>
یوسفی‌سادات، م. (1393). راهنمای آموزشی مدل توانمندسازی جوامع روستایی. تهران: انتشارات پژوهشکده محیط‌زیست.
ولائی، م.، کریم‌زاده، ح و منافی آذر، ر. (1397). تحلیل موانع توسعه کسب‌وکارهای خرد در نواحی روستایی شهرستان میاندوآب. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی. سال 7، شماره 3، صص 208-183.
ورمزیاری، ح.، و ایمانی، ب. (1396). تحلیل تاب‌آوری کسب‌وکارهای روستایی در شهرستان ملکان. توسعه کارآفرینی، دوره 10، شماره1، صص 200-181. DOI: 10.22059/jed.2017.62327
Bosworth, G. (2012). Characterising rural businesses – Tales from the paperman. Journal of Rural Studies, 28(4), 499-506. DOI: 10.1016/j.jrurstud.2012.07.002
Carter, M. R., Tjernstrom, E., and Toledo, P. (2019). Heterogeneous impact dynamics of a rural business development program in Nicaragua, Journal of Development Economics, 138, 77-98. DOI.org/10.1016/j.jdeveco.2018.11.006
Dunne, T. C., Toyoshima, K., and Byrd, M. (2021). Small business development centers and rural entrepreneurial development strategies: Are we doing enough for rural America? Journal of Small Business Strategy, 31(4), 57–63. Doi.org/10.53703/001c.29493
Du, Y., and Shen, X. L. (2023). Group hierarchical DEMATEL method for reaching consensus. Jornal of Computers & Industrial Engineering, 175. Doi.org/10.1016/j.cie.2022.108842
Fabeil Noor, F., Mahmud, R., Nga. J. L. H., and Mail, R. (2017). Motivating factors and prospects for rural community involvement in entrepreneurship: Evidence from Mantanani Island, Sabah, Malaysia. Jornal of World Academy of Science, Engineering and Technology, 11 (1), 267-272. Available at: <http://scholar.waset.org/1307-6892/10007119>
Hagg blade, S., Hazell, P., and Reardon, T. (2009). "Transforming the rural nonfarm economy: Opportunities and threats in the developing world," Issue briefs 58, International Food Policy Research Institute (IFPRI). Available at:
<https://ebrary.ifpri.org/utils/getfile/collection/p15738coll2/id/126215/filename/126386.pdf>.
Hartman, T. (2015). Development of non-agricultural enterprises in rural Areas in the EU. M.A. Thesis, Turku University of Applied Sciences.
Kadoić, N., Divjak, B., and Begičević Ređep, N. (2019). Integrating the DEMATEL with the analytic network process for effective decision-making. Central European Journal of Operations Research, 27, 653–678. Doi.org/10.1007/s10100-018-0601-4
Li, Y., Westlund, H., and Liu, Y. (2019). Why some rural areas decline while some others not: An overview of rural evolution in the world. Journal of Rural Studies, 68, 135-143. Doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.03.003
Markley, D. (2006). A framework for developing rural entrepreneurship, economic development America, in this issue: Rural entrepreneurship and innovative leadership. America: Publication by Economic development America.
Ortíz, M. A., Felizzola, H. A., and Isaza, S.N. A. (2015). Contrast between DEMATEL-ANP and ANP methods for six sigma project selection: a case study in healthcare industry. Journal of BMC Med Inform Decis Making. 15 (Suppl 3), S3, 1-12. Doi.org/10.1186/1472-6947-15-S3-S3
Philip, L., and Williams, F. (2019). Remote rural home-based businesses and digital inequalities: Understanding needs and expectations in a digitally underserved community. Journal of Rural Studies, 68, 306-318. Doi.org/10.1016/j.jrurstud.2018.09.011
Phillipson, J., Tiwasing, P., Gorton, M, Maioli, S., Newbery, R., and Turner, R. (2019). Shining a spotlight on small rural businesses: How does their performance compare with urban? Journal of Rural Studies, 68, 230-239. Doi.org/10.1016/j.jrurstud.2018.09.017
Sharifinia, Z. (2022). Classification of challenges of home businesses in rural areas of Sari county using an integrated technique of DEMATELISM. Journal of Research & Rural Planning, 11(1), 21-40.                 Doi: 10.22067/JRRP.V11I1.2108.1020
Si, sh. Li., You, X. Y., Liu, H. L., and Zhang, P. (2018). DEMATEL technique: A systematic review of the state-of-the-art literature on methodologies and applications. Journal of Mathematical Problems in Engineering, 1, 1-33. DOI: 10.1155/2018/3696457
Steiner, A., and Atterton, J. (2014). The contribution of rural businesses to community resilience. Journal of Local Economy, 29(3), 228–244. Doi.org/10.1177/0269094214528853
Sarosa, S. (2007). The information technology adoption process within Indonesian small and medium enterprises. Ph.D. Dissertation, University of Technology, Sydney.
Sousa, M. J., and Rocha, Á. (2019). Skills for disruptive digital business. Journal of Business Research, 94, 257-263. Doi.org/10.1016/j.jbusres.2017.12.051
Tillmar, M., Sköld, B., Ahl, H., Berglund, K. and Pettersson, K. (2022). "Women's rural businesses: for economic viability or gender equality? – a database study from the Swedish context", International Journal of Gender and Entrepreneurship, 14(3), 323-351. Doi.org/10.1108/IJGE-06-2021-0091
Zhang, Z. X., Wang, l., Wang, Y. M., and Martinez, L. (2023). A novel alpha-level set based fuzzy DEMATEL method considering experts’ hesitant information, Journal of Export Systems with Application. 213(1). Doi.org/10.1016/j.eswa.2022.118925